Strona Główna › Życiowe sprawy › Jak przekazywać dzieciom wartości duchowe i moralne? To trudniejsze, niż się wydaje

Jak uczyć dzieci duchowości? | Fot. Tri Le

Jak przekazywać dzieciom wartości duchowe i moralne? To trudniejsze, niż się wydaje

Wartości duchowe są niezwykle ważne w rozwoju dziecka. Każdy dzień przynosi możliwość uczenia się nowych rzeczy i doskonalenia umiejętności. Dzieci od najmłodszych lat zdobywają doświadczenie, które pomaga im żyć.

Gromadzenie wiedzy nie jest trudne – robimy to każdego dnia, czasami nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Są jednak rzeczy, których przyswajanie (i przekazywanie) jest prawdziwą sztuką.

Kiedy dziecko staje w obliczu pewnych tematów, wyjaśnienia rodzica mogą okazać się niezrozumiałe, błędne, a często wręcz szkodliwe. Tak jest w przypadku duchowości i dlatego warto odpowiedzieć na pytanie, jak powinniśmy przekazywać dzieciom wartości duchowe?

Wartości duchowe

Żyjemy w społeczeństwie, które nie promuje odpowiedzialności, więzi rodzinnych, ani nawet zdrowego rozsądku. Naszą rzeczywistość kreują elektroniczne iluzje, nieokiełznane pragnienia i powierzchowna komunikacja. W takich warunkach nie jest łatwo pielęgnować jakiekolwiek wartości, a zwłaszcza duchowe.

Wielu ludzi rozczarowanych "ofertą" kościołów i związków wyznaniowych praktykuje duchowość osobistą, w żaden sposób niezwiązaną ze zinstytucjonalizowaną formą religii.

Ale ich dzieci zadają takie same pytania. Chcą wiedzieć, skąd się wzięły na tym świecie, dokąd pójdą po śmierci, dlaczego zdechł ich pies... pytań jest bardzo dużo.

Dla człowieka wyznającego konkretną religię nie stanowią one wielkiego problemu. Wystarczy pójść w niedzielę do kościoła, w którym kapłan udzieli wszystkich odpowiedzi.

Tymczasem osoby, które nie chodzą do żadnej świątyni, mają trudniej. Muszą radzić sobie z jeszcze większą ilością pytań. Przecież trzeba swojemu dziecku wyjaśnić, dlaczego nie chodzą do kościoła, tak jak koledzy i koleżanki ze szkoły.

W jaki sposób należy postąpić, kiedy dziecko zadaje pytania o wartości duchowe?

• W rozmowach z dziećmi powinniśmy być przede wszystkim uczciwi. To oznacza, że nie musimy przekazywać samych mądrych słów i udawać, że znamy odpowiedzi na wszystkie pytania.
• Nie możemy również zbywać ich bajkami, które nie mają potwierdzenia w naszych przekonaniach i wierzeniach.

Rabin Sandy Eisenberg Sasso określa duchowość jako:

wewnętrzny system przekonań, że wszechświat i wszyscy ludzie są połączeni w sposób, którego nie można zobaczyć; że życie to coś więcej niż tylko: ja, ja, ja.

Oto klucz do nauczania dzieci. Duchowość wykracza poza intelektualno-emocjonalną wygodę i gotowe odpowiedzi; to jest aktywne poszukiwanie prawdy.

Jeśli twoje dziecko będzie wiedziało, że to właśnie robisz, dołączy do ciebie. Choć nie możesz dać mu gotowych odpowiedzi (przecież ich nie znasz), to przynajmniej będziecie mogli razem dążyć do poznania prawdy.

Ważna uwaga

Zanim zaczniesz uczyć swoje dzieci duchowości, weź pod uwagę jedną kwestię. Może ci się wydać zaskakująca, a nawet szokująca. Sądzę jednak, że jest bardzo ważna:

Nauka duchowości nie oznacza przekazywania swojej religii.

Twoje wyznanie nie powinno mieć najmniejszego wpływu na to, jakie wartości duchowe przekazujesz dziecku. Wiara jest osobistą sprawą każdego człowieka, a twoje dziecko jest również człowiekiem – wolną jednostką, która ma prawo do własnych przekonań.

Rolą rodzica nie jest więc wpajanie swoich wierzeń i dogmatów religijnych, lecz przekazywanie uniwersalnych, duchowych wartości. One są takie same – niezależnie od wyznawanej religii czy kultury, w jakiej się wyrosło.

Rozmawiając z dziećmi, warto im naświetlić, czym jest duchowość; odróżnić ją od religii czy filozoficzno-naukowych idei. Wiem, że to nie jest łatwe.

Człowiek wierzący (np. katolik) pragnie dzielić się swoją religią. Unika przekazywania informacji o innych wyznaniach, a jeśli nawet to robi, zwykle wiąże się to z ich demonizowaniem. Nie ma się czemu dziwić, to całkowicie naturalne postępowanie. Niestety może odbić się negatywnie na rozwoju dziecka.

Warto przeczytać: Jaka jest różnica między religią a duchowością?

Zastanów się: Dlaczego chcesz uczyć dziecko o duchowości? Czy realizujesz w ten sposób swoje marzenia lub walczysz z lękami? A może wykonujesz czyjeś nakazy? Komu ma służyć nauka duchowości: dziecku, rodzicowi, a może grupie wyznaniowej?

To są pytania o ogromnym znaczeniu. Możesz bowiem nieświadomie wyrządzić swoim dzieciom krzywdę.

Decyzja o tym, jak radzić sobie z rozwojem duchowym dzieci, jest dla rodziców jednym z największych wyzwań. Nie ma bowiem jednej właściwej ścieżki, choć wielu ludzi uważa inaczej, skazując swoich potomków na życie w przekonaniu, że istnieje tylko jeden sposób praktyki duchowej.

Warto przeczytać: Wolność jest moją prawdziwą naturą, czyli czym jest wolność w życiu człowieka.

Jak przekazywać dzieciom wartości duchowe?

Poniżej znajdziesz kilka podstawowych wskazówek, które mogą okazać się bardzo pomocne i przyczynić się do pozytywnego przekazywania dzieciom wartości duchowych.

1. Nie bój się przyznać, że czasami po prostu nie wiesz

Wielu rodziców nie chce nawet o tym słyszeć, a przecież są tylko ludźmi; mają prawo czegoś nie wiedzieć. Niestety bardzo często unikają sytuacji, w których ich niewiedza mogłaby wyjść na jaw.

Zamiast udawać wszystkowiedzącego albo bagatelizować pytania swojego dziecka, wytłumacz mu, że istnieje kilka sposobów wyjaśnienia poruszanego tematu. Jednym z nich są twoje przekonania, które oczywiście warto przedstawić. Jeśli jednak nie posiadasz wiedzy na dany temat, zaproponuj dziecku wspólne znalezienie odpowiedzi.

Tego typu rozwiązanie zajmuje trochę więcej czasu, ale jest bardziej naturalne i – co najważniejsze – zgodne z prawdą. A poza tym ty również możesz się czegoś nauczyć.

2. Dawaj dobry przykład

Pamiętaj, że dzieci naśladują rodziców. Musisz więc być dla nich dobrym przykładem postępowania. Ale jak to zrobić, kiedy nie ma pewności, co jest dobre, a co złe? Najlepszym sposobem – doskonałym w każdej sytuacji – jest zademonstrowanie właściwej postawy życiowej.

Jedną z najważniejszych zasad dobrego i świadomego życia jest to, by traktować innych tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani (tzw. Złota Reguła). Jeśli chcesz, by dziecko dobrze traktowało ciebie i innych ludzi, musisz także to robić.

Dowiedz się więcej: 10 zasad nauczania duchowego, czyli jak rozwijać się duchowo.

3. Niczego nie narzucaj, a w szczególności sposobu myślenia

Rozwój duchowy opiera się na wolnej woli i otwartym umyśle. Ludzie z przysłowiowymi klapkami na oczach nie rozwijają się w ogóle – idą tylko tam, gdzie im każą. Są jak owieczki podążające bezmyślnie za swoim pasterzem. To może się sprawdzać w przypadku bezbronnych zwierzątek, ale nie człowieka mającego wieść szczęśliwe życie.

Czy chcesz, żeby twoje dzieci były bezwolnymi marionetkami? Zastanów się dobrze. Jeśli narzucisz im swoje przekonania i będziesz je wpajać na siłę, nie osiągniesz niczego dobrego. Zamiast tego zniszczysz psychikę młodego człowieka.

Warto przeczytać: Kierownik duchowy – kto to jest, jak go znaleźć i o czym rozmawiać.

4. Nauczaj odpoczywania

Rozwój duchowy to nie tylko praca nad sobą, ale również umiejętność wypoczywania. We wszystkich wielkich religiach odpoczynek jest ważnym elementem praktyki. Według wiary chrześcijańskiej nawet Bóg odpoczywał po stworzeniu świata (sześć dni pracował, a siódmego miał wolne).

Możesz zrobić to samo dla własnych dzieci. Spędzajcie razem czas wypełniony zabawą i czystą radością. Wyłączcie się na jeden dzień z powszechnej gonitwy za dobrobytem i bliżej nieokreślonym szczęściem.

5. Nauczaj tego, co wartościowe

Tradycje duchowe zapewniają jakiś system wartości i zasady postępowania. Twoja rodzina również ich potrzebuje. Nawet małe dzieci rozumieją, co to znaczy troska o zwierzęta, pomaganie czy dzielenie się z innymi ludźmi.

W prawdziwej, uniwersalnej duchowości nie chodzi o wpajanie dogmatów religijnych, lecz rozbudzanie wrażliwości i zrozumienia. Ucząc wartości zamiast dogmatów, pozwalasz swoim dzieciom na zachowanie otwartości umysłu i prawdziwy rozwój.

Warto przeczytać: Czym jest wiara? 6 ważnych kwestii, o których należy pamiętać.

6. Czytaj książki razem z dziećmi

Obecnie w księgarniach znaleźć możemy wiele wspaniałych książek dla dzieci. Poruszają one często takie tematy jak dobroć, sprawiedliwość, tolerancja, wartość życia – wszystkie zagadnienia, które są powszechnie uznawane za "duchowe".

Nie zapominaj też o takich pozycjach jak Biblia, historia Buddy, grecka mitologia, Tao Te Ching etc. Czytajcie razem tego typu książki, a następnie rozmawiajcie o poruszanych w nich kwestiach. W doborze lektury kieruj się wiekiem swoich dzieci – nie wszystkie historie są bowiem odpowiednie dla każdego i powinny być umiejętnie dostosowane do poziomu rozwojowego danego dziecka.

Osobiście polecam przede wszystkim różnego rodzaju przypowieści duchowe. To krótkie historyjki z morałem, które są idealne do przekazywania najważniejszych wartości życiowych.

7. Opowiadaj o swoich własnych doświadczeniach duchowych

Dzieci, którym przynajmniej jeden rodzic opowiada bez skrępowania o swoich doświadczeniach duchowych, mają tendencję do dalszego samodzielnego rozwiązywania duchowych problemów w wieku dojrzewania i w dorosłym życiu. Jest im po prostu łatwiej odkrywać własną duchowość. Nie czują się skrępowane i przestraszone, ilekroć spotkają się z brakiem zrozumienia ze strony otoczenia.

Warto przeczytać: Czy duchowości należy się bać?

8. Poznawaj różne tradycje duchowe

Żyjemy w społeczeństwie globalnym, dzięki czemu posiadamy dostęp do ogromnej wiedzy, pochodzącej z różnych tradycji. Staraj się uczyć swoje dzieci w sposób uniwersalny; nie ograniczaj ich do jednego wyznania, ponieważ nie będą posiadały pełnego obrazu rzeczywistości.

Dlatego tak ważne jest pokazywanie dzieciom innych wierzeń i kultur. Każda z nich ma wiele wspaniałych rzeczy do zaoferowania i może w znacznym stopniu przyczynić się do rozwoju duchowego każdego młodego człowieka.
Pamiętaj, że ograniczając duchową edukację swojego dziecka do jednego wyznania, tak naprawdę wyrządzasz mu krzywdę.

Znam to z doświadczenia. W dzieciństwie nie miałem pomocy, kiedy zacząłem odkrywać, że w religii wyznawanej przez moich rodziców coś jest nie tak. Moja wiedza duchowa okazała się bardzo ograniczona. Dużo czasu poświęciłem na poznawanie innych kultur i z perspektywy czasu żałuję, że nikt mi wówczas nie pomógł w tym zadaniu.

Podsumowanie

Zdaję sobie sprawę z tego, że przedstawiane powyżej zalecenia są niezwykle trudne (szczególnie w przypadku osoby wierzącej). Naturalne jest bowiem pragnienie przekazywania własnej religii.

Problem w tym, że w większości przypadków jest to robione na siłę. Rodzice nigdy nie pytają dzieci o ich poglądy. Zakładają z góry, że młody człowiek będzie wyznawać tę samą religię.

I oczywiście jest to zrozumiałe. Jak na poważnie rozmawiać z niedojrzałą osobą o sprawach tak poważnych jak duchowość? Do tego trzeba przecież dorosnąć.

Sądzę jednak, że mimo wszystko można przekazywać wartości duchowe w sposób otwarty i pozytywny, nie ograniczając się przy tym do pojedynczej ideologii. Wystarczy się nieco bardziej wysilić.