Strona Główna › Podróż w głąb duszy › Wolna wola – fundament twojego życia

Wolna wola w twoim życiu | Fot. Enrique Meseguer

Wolna wola – fundament twojego życia

Wolna wola jest bardzo ważnym elementem duchowości. To nie tylko charakterystyczna cecha każdej istoty żywej, ale także narzędzie osobistego rozwoju. Właśnie dzięki wolnej woli możemy w ogóle mówić o czymś takim jak rozwój.

Nie wdawajmy się w tym miejscu w dyskusję na temat istnienia wolnej woli. To rozmowa na inną okazję. Można przedstawić całe mnóstwo argumentów przemawiających za determinizmem lub indeterminizmem, ale to do niczego nas nie doprowadzi. Zaplączemy się jedynie w mało istotnych kwestiach zamiast skupić się na tym, co ważne.

Patrząc z perspektywy rozwoju duchowego i osobistego, możemy z całą pewnością powiedzieć jedno: robimy to z własnej woli. Nikt nas do tego nie zmusza.

Zresztą praktyka duchowa wykonywana pod przymusem nie ma najmniejszego sensu. Budzi jedynie strach i zgorzknienie w ludzkim sercu. Nie jestem nawet pewien, czy można w ogóle mówić o duchowości, kiedy mamy do czynienia z jakąkolwiek formą przemocy – fizycznej czy psychicznej.

Duchowość to przejaw własnych pragnień i świadomie podejmowanych decyzji. Nie może być inaczej.

Wolna wola – definicja

Wolna wola to możliwość swobodnego dokonywania wyborów pomiędzy różnymi możliwymi kierunkami działania. Umiejętność ta jest niezależna od czynników zewnętrznych, takich jak przeszłe wydarzenia, bieżące okoliczności czy działanie osób trzecich.

Wolna wola jest ideą przeciwstawianą determinizmowi, czyli poglądowi sugerującemu, że możliwy jest tylko jeden bieg wydarzeń, na który człowiek nie ma żadnego wpływu. Problem wolnej woli od bardzo dawna pozostaje zatem głównym przedmiotem filozoficznej debaty.

W odniesieniu do determinizmu kwestię wolnej woli klasyfikujemy w następujący sposób:

1. Inkompatybilizm – determinizm i wolna wola są logicznie nie do pogodzenia, a głównym pytaniem dotyczącym kwestii posiadania lub nieposiadania wolnej woli przez ludzi jest to, czy ich działania są zdeterminowane. Wśród inkompatybilistów wyróżniamy trzy podejścia:
1. Twardy determinizm – możliwy jest tylko jeden bieg wydarzeń, na który człowiek nie ma żadnego wpływu (czyli wolna wola nie istnieje).
2. Libertarianizm metafizyczny – co prawda wolna wola zaprzecza determinizmowi, ale może istnieć jakaś forma indeterminizmu.
3. Twardy inkompatybilizm – bez względu na to, czy świat jest deterministyczny, czy też indeterministyczny, wolna wola jest niemożliwa i nie istnieje.
2. Kompatybilizm – możliwe jest pogodzenie wolnej woli z determinizmem.

Nie będę w tym miejscu rozpisywał się więcej na temat różnych koncepcji związanych z wolną wolą oraz determinizmem, ponieważ informacje na ten temat bez problemu znajdziesz w Internecie. Celem niniejszego artykułu nie jest powtarzanie czegoś, co już jest dostępne. Wolę się skupić na duchowości.

Wolna wola w duchowości

Pierwsze przykazanie rozwoju duchowego:
Posiadasz wolność działania i myślenia, która powinna stać się fundamentem twojego życia.

Każdy z nas jest w stanie podejmować własne decyzje i egzekwować je w swoim życiu (z mniejszym lub większym skutkiem, ale jednak). Nawet jeśli w niewielkim stopniu mamy wpływ na swoje otoczenie, możemy decydować o swoich reakcjach na sytuacje, w obliczu których stajemy.

Rzeczywistość jest skonstruowana w bardzo prosty sposób.

Dostajemy do dyspozycji określoną przestrzeń oraz umieszczone w niej przedmioty (całkiem ich sporo – o wiele więcej, niż potrzebujemy).

Do tego dochodzimy my i nasze ciała umożliwiające nam wchodzenie w interakcję z przestrzenią i jej zawartością. Otrzymując i filtrując bodźce oraz informacje, decydujemy, w jaki sposób będziemy na nie reagować.

Niezależnie od tego, co i kogo spotkamy na swojej drodze, decydujemy o naszym postępowaniu.

Bardzo często odbywa się to na poziomie podświadomości: przeczucia, instynkt, odruchy – niemniej są to również elementy wolnej woli. Wszystko to, co dzieje pod powierzchnią świadomości jest bowiem częścią naszej istoty. Choć może się wydawać, że wpływają na nas jakieś bliżej nieokreślone siły, w rzeczywistości to zawsze my decydujemy o sobie. Nasze myśli i działania są ze sobą sprzężone. Nie funkcjonują oddzielnie.

Wolna wola vs wolna wola

Jako że każdy z nas posiada wolną wolę, znajdą się i tacy, którzy będą chcieli przekonywać innych do swoich racji. Większość osób automatycznie zakłada, że ma rację.

Dlatego też nie wydaje się nam niczym niezwykłym, że próbujemy przekonywać innych ludzi do naszych poglądów. Jest to całkowicie naturalne. Człowiek wierzy bowiem w pierwszej kolejności we własne teorie.

Dopiero kiedy zostanie w bezpośredni sposób skonfrontowany z własną pomyłką (np. otrzymując niepodważalne dowody), jest w stanie ją zaakceptować. Podstawową kwestią jest jednak pojawienie się dowodu bądź argumentu potwierdzającego "zewnętrzny" punkt widzenia.

O tym, czy wszystkie takie argumenty są prawidłowe, nie będę w tym miejscu pisał. Manipulowanie ludźmi oraz faktami jest stare jak nasza cywilizacja. W każdej grupie znajdą się jednostki o silniejszej osobowości, które prędzej czy później będą próbowały wpływać na innych. Jest to pierwotna zasada silniejszego: słaby osobnik poddaje się woli silnego.

Warto przeczytać: 10 kłamstw duchowości, które niszczą ludzkie życie.

Wolna wola to siła

W rozwoju duchowym chodzi tak naprawdę o zdobycie siły. Nie mam jednak na myśli siły służącej atakowaniu innych, lecz pozwalającą na pełną akceptację stanu faktycznego, czyli natury tego wszechświata (i nas samych w nim żyjących).

Kształtując ducha, zbieramy moc. Jesteśmy w stanie poszukiwać prawdy, ale też ją zrozumieć i przyjąć – jakakolwiek by ona nie była.

Dzięki pracy nad sobą prędzej czy później dochodzimy do punktu kompletnego uniezależnienia się od czynników zewnętrznych. Nasze decyzje stają się autonomiczne.

Mając potęgę własnej woli za strażnika, możemy uwolnić się od wszelkich manipulacji. Zwykle zajmuje to nieco czasu, ale jest jak najbardziej możliwe. W historii ludzkości znajdziemy mnóstwo przykładów osób, które podejmowały wysiłek, aby oswobodzić się ze społecznych kajdan – np. Sokrates, Budda czy Jezus.

Warto przeczytać: Zaufanie do siebie – bądź własnym mistrzem.

Wolna wola cytaty

Na zakończenie garść interesujących cytatów o wolnej woli:

1. Człowiek niezdolny wybierać to już nie człowiek. – Anthony Burgess
2. Chciałbym, ażeby każdy z wielkim staraniem wybrał własną drogę i szedł naprzód właśnie nią, zamiast drogą ojca, matki czy sąsiada. – Henry David Thoreau
3. Wolność to po prostu sposobność do znalezienia definicji siebie, prawdziwej, autentycznej indywidualności i radość z czynienia świata wokół siebie nieco lepszym i piękniejszym. – Osho
4. To nasza wewnętrzna wolność, której nikt nam nie jest w stanie odebrać, nadaje życiu sens i znaczenie. – Victor Frankl
5. Pewien mędrzec powiedział, że człowieka nie można uczynić bardziej wolnym, niż jest sam z siebie. Żaden las, żadne więzienie nie uczyni nikogo bardziej lub mniej wolnym, niż był przedtem. – Andrzej Ziemiański
6. Wolność człowieka zawiera się w naszej możliwości, by zatrzymać się pomiędzy bodźcem a reakcją i w tej pauzie wybrać tę odpowiedź, w którą chcemy się całkowicie zaangażować. – Rollo May
7. Nieposłuszeństwo jest prawdziwą podstawą wolności, posłuszni muszą być niewolnicy. – George Orwell
8. Jak można być wolnym człowiekiem i żyć w klatce społecznych przesądów? – Jacek Piekara
9. Wyzwolenie człowieka zaczyna się od wewnątrz. – Józef Tischner
10. Kiedy postanawiamy skończyć z udawaniem, że jesteśmy takimi, jakimi chcą nas widzieć inni, dokonujemy ważnego wyboru – wstępujemy na drogę wolności. – Alan Loy McGinnis
11. Wolność to silna wola, dzięki której potrafię być tak zdyscyplinowany, że jestem w stanie zrobić to, co sobie postanowiłem. – Bodo Schafer
12. Jesteśmy tym bardziej wolni, im bardziej działamy z inspiracji rozsądku, a tym bardziej zniewoleni, im więcej pozwalamy sobą rządzić namiętnościom. – Gottfried Wilhelm Leibniz
13. Jedyna wolność to zwycięstwo nad samym sobą. – Fiodor Dostojewski
14. Człowiek wolny idzie do nieba taką drogą, jaka mu się podoba. – Wolter
15. Nawet w zniewolonym ciele myśl jest wolna. – Sofokles