Strona Główna › Inspirujący ludzie › Wiem, że nic nie wiem – 4 dowody na mądrość Sokratesa

Wiem, że nic nie wiem | Fot. Pixabay

Wiem, że nic nie wiem – 4 dowody na mądrość Sokratesa

Wiem, że nic nie wiem – oto słowa, które wypowiedział Sokrates, człowiek uważany przez sobie współczesnych za największego mędrca. Nie da się ukryć, że jest to postać warta lepszego poznania. Nawet jeśli nie interesujesz się filozofią, możesz się sporo od tego gościa nauczyć.

Chyba nie trzeba nikomu wyjaśniać, że różnica pomiędzy mędrcem a głupcem jest ogromna. Można ją streścić mniej więcej w ten sposób: głupiec myśli, że wie wszystko, natomiast mędrzec ma świadomość, jak w rzeczywistości niewiele wie.

Niektórym wydaje się, że ludzka cywilizacja stoi na bardzo wysokim stopniu rozwoju. Tymczasem rzeczywistość jest zgoła odmienna.

Wszechświat ma przed nami bardzo dużo tajemnic, których – jak dotąd – nie jesteśmy w stanie sobie nawet wyobrazić. A co dopiero mówić o ich poznaniu czy zrozumieniu.

Wiem, że nic nie wiem

Wielu ludzi (znam takich osobiście) uważa siebie za mądrych i potężnych. Nie ma się co dziwić. Wszak są członkami Cywilizacji (wielka litera w tym przypadku to wyraz sarkazmu).

Dysponujemy zaawansowaną technologią, potrafimy modyfikować genetycznie dowolne organizmy, posiadamy broń masowego rażenia i cały czas szczycimy się kolejnymi osiągnięciami. Nawet w obliczu anomalii pogodowych szalejących na całym globie, nadal nie widzimy, jak mało w rzeczywistości wiemy.

Warto więc poważniej zastanowić się nad stanem naszej niewiedzy.

Nie po to, by umniejszać naszą wartość, lecz w celu uświadomienia sobie, jak dużo możemy jeszcze osiągnąć. Poniżej przedstawiam cztery dowody świadczące dobitnie o tym, jak bardzo ludzka wiedza jest ograniczona.

1. Wiem, że nic nie wiem o... śmierci

Śmierć jest bez wątpienia największą niewiadomą ze wszystkich. Nikt nie może powiedzieć na pewno, co się dzieje, gdy nasze ciało przestaje funkcjonować.

Oczywiście naukowcy, mistycy, filozofowie i ogromna rzesza innych osób dwoją się i troją, żeby poznać prawdę. Ich działania generują jednak więcej pytań, niż przynoszą odpowiedzi.

Dla przykładu przyjrzyjmy się kwestii tzw. doświadczeń z pogranicza śmierci. Wielu ludzi (z każdym rokiem jest ich coraz więcej) przyznaje się do pewnych określonych wizji, jakich doświadczyli podczas śmierci klinicznej lub w sytuacji z pogranicza życia i śmierci:

• opisują podróż przez mroczny tunel, białe światło, muzykę i wszechogarniające uczucie szczęścia i miłości;
• relacjonują wizytę w zaświatach;
• często widują zmarłych wcześniej członków rodziny czy przyjaciół;
• widzą, jak unoszą się ponad ciałem;
• szczegółowo potrafią opisać otoczenie, którego nie mieli prawa widzieć (np. sala operacyjna, wnętrze ambulansu zabierającego ich z miejsca wypadku).

Większości tych obrazów nie można wytłumaczyć na poziomie fizycznym. Nie mogą to być halucynacje, gdyż ludzie ci znają szczegóły, których znać nie mogą.

Zastanawiające, prawda?

Co więc dzieje się z naszą świadomością po śmierci?

Według eksperta w dziedzinie resuscytacji, doktora Sama Parnia, ludzie są odratowywani bez trwałych uszkodzeń w organizmie nawet po dziesięciu godzinach od śmierci. Sugeruje to, że nasz świadomy umysł nadal istnieje, nawet gdy ciało przestaje funkcjonować.

Oczywiście nie jest to żaden dowód na istnienie życia pozagrobowego. Co więcej, istnieje znacznie więcej poglądów na ten temat i wiele z nich jest sprzecznych z tym, co napisałem powyżej. Nawet jeśli komuś wydaje się, że znalazł niepodważalne dowody, jego przeciwnicy zwykle mają tak samo przekonujące argumenty.

Ostatecznie możemy więc powiedzieć tylko, że nic pewnego na temat śmierci nie wiemy.

Trzy moje ulubione cytaty o śmierci:

• Życie jest początkiem śmierci. Celem życia jest śmierć. – Novalis
• Wszystkie filozofie, religie, poglądy, mity bankrutują na progu śmierci. Ale ty bądź mocny, kiedy przyjdzie na ciebie ostatnia wielka próba, zaciśnij zęby, wytrzymaj tę chwilę, niech cię nikt nie ogląda zdychającego marnie – albo, jeśli cię widzą, udaj, że wszystko rozumiesz, że tak właśnie ma być. Chociaż nic nie rozumiesz. I chociaż tak nie powinno być. – Jalu Kurek, Pochodnia
• Spojrzeliśmy na życie, zastanawiając się, jak je spędziliśmy i jak spędzimy jego resztę. Czym będziemy, gdy umrzemy – zbiorem lęków i pytań, czy namiętną kolekcją prawdziwych przeżyć. – Rick i Morty

2. Wiem, że nic nie wiem o... śniącym umyśle

Każdej nocy miliony ludzi kładą się w swoich łóżkach i pogrążają się w sennych marzeniach. Choć jest to powszechne, to jednak nie mamy tak naprawdę pojęcia, w jakim celu śnimy. Sam fakt nocnego spoczynku nie wydaje się trudny do wyjaśnienia – organizm potrzebuje czasu na regenerację sił.

Jeśli natomiast chodzi o marzenia senne, trudno ustalić (ponad wszelką wątpliwość) powód ich istnienia. Naukowcy od dawna prowadzą badania nad tym fenomenem. Opracowali mnóstwo teorii, ale żadna z nich nie została ostatecznie udowodniona.

Oto kilka teorii, które mają wielu zwolenników (często są to bardzo inteligentne osoby, których nie podejrzewalibyśmy o błędy w rozumowaniu):

• sny są sposobem na uporządkowanie zaśmieconych umysłów;
• za pomocą snów człowiek radzi sobie z emocjami i problemami codziennego życia;
• sny są bramą do innych światów.

Co ciekawe, badania wykazały, że sny mogą w pewien sposób "zapowiadać" przyszłe zdarzenia. Najczęściej dotyczy to rozwijającej się choroby, z której człowiek jeszcze nie zdaje sobie sprawy, ale jego organizm już próbuje przekazać na ten temat jakąś informację.

Liczne przypadki wskazują również na skuteczność snów w walce z depresją. Odpowiednie kierowanie koszmarami może pomagać w jej efektywnym leczeniu.

Konkluzja? O snach wiemy żenująco mało. Przy tak zaawansowanej technologii, jaką dysponujemy, nie potrafimy rozpracować własnych umysłów.

Trzy moje ulubione cytaty o śnie:

• Kto patrzy na zewnątrz: śni. Kto patrzy do wewnątrz: budzi się. – Carl Gustav Jung
• Sen jest odpowiedzią na pytanie, którego nie potrafimy zadać. – Archiwum X
• Sen nigdy nie zajmuje się drobiazgami; nie pozwalamy drobiazgom przeszkadzać nam podczas snu. Pozornie niewinne sny okazują się psotne, gdy próbuje się je interpretować. – Zygmunt Freud

3. Wiem, że nic nie wiem o... naturze wszechświata

Z obserwacji wynika, że wszechświat rozszerza się. Trudno temu zaprzeczyć. Naukowcy twierdzą również, że wszechświat przyspiesza. A to informacja dość zagadkowa, gdyż nie powinno tak być (przynajmniej według posiadanej przez nas obecnie wiedzy).

Im więcej kosmicznych zjawisk obserwujemy, tym bardziej wszechświat wydaje się zachowywać wbrew wszelkiemu logicznemu rozumowaniu.

Czy wiemy coś o narodzinach wszechświata? Obecnie powszechnie akceptowana jest Teoria Wielkiego Wybuchu, choć i ją coraz częściej poddaje się w wątpliwość.

A budowa naszego kosmicznego domu? Ponoć widzialna materia i energia stanowią zaledwie 5% masy całego wszechświata. Reszta to ciemna energia (68%) oraz ciemna materia (27%). Tych ostatnich nie jesteśmy w stanie dostrzec empirycznie, a ich natura pozostaje ciągle nieznana.

To by znaczyło, że przy pomocy dostępnych obecnie narzędzi możemy poznać zaledwie 5 procent naszej rzeczywistości. Mało, prawda?

Należy jeszcze dodać, że z tych dostępnych nam pięciu procent znamy wręcz mikroskopijny wycinek kosmosu. Mówiąc krótko: wiemy tyle co nic.

Trzy moje ulubione cytaty o wszechświecie:

• Wszystko, co uważamy za duchowe lub metafizyczne, w rzeczywistości jest tylko fizyką, której jeszcze nie rozumiemy. – Nassim Haramein
• To, co w przeszłości nazywaliśmy mistycznym, to w większości przypadków sytuacje, w których ktoś nauczył się wykorzystywać naturalne mechanizmy fizyki kwantowej w określonym celu. – Aleksander Lloyd
• Wszyscy byliśmy w błędzie. To, co nazywamy materią, jest w rzeczywistości energią, której wibracja została spowolniona do poziomu odbieranego przez nasze zmysły. – Albert Einstein

4. Wiem, że nic nie wiem o... historii ludzkości

Mądre porzekadło zachęca, by uczyć się na błędach historii. Kto zna przeszłość, może uniknąć powtarzania w kółko tych samych błędów. Cóż za cenna rada.

Jesteśmy przyzwyczajeni do historii przedstawianej jako nieprzerwany ciąg zdarzeń prowadzących do dnia dzisiejszego. W szkole uczymy się o minionych wiekach i zdaje się, że posiadamy ogromną wiedzę. W rzeczywistości nasze zapiski pełne są olbrzymich dziur i niedopowiedzeń.

Możemy dowiedzieć się bardzo dużo o Imperium Rzymskim, ale w przypadku innych cywilizacji posiadamy zaledwie strzępy informacji. Często zresztą oparte w dużej mierze na zgadywaniu i domysłach wynikających z pojedynczych znalezisk archeologicznych.

Spora część naszej wiedzy historycznej pochodzi z mało wiarygodnych źródeł i spekulacji.

Dodać jeszcze należy do tego naturę ludzką. Otóż jedną z cech człowieka jest pragnienie sławy oraz wstyd przed żenującymi sprawami. Stąd wiele fałszerstw w oficjalnych dokumentach z dawnych czasów.

Istnieją również błędy niezamierzone, które wynikają z niewiedzy bądź wiary w różnego rodzaju zabobony.

Jest jeszcze upływający czas, wciąż mają miejsce wojny i katastrofy. Wiele informacji po prostu ginie w mroku dziejów.

Dla przykładu Sofokles napisał ponad 120 tragedii. Do naszych czasów przetrwało w całości tylko siedem. Los dzieł greckiego dramaturga jest dobrym przykładem na niekompletność naszej wiedzy o przeszłości.

Dopiero niedawno dowiedzieliśmy się również, że starożytni Grecy wiele wieków temu zbudowali komputer. Ilu ludzi w ogóle słyszało o tym fakcie?

Jeśli chcesz bardziej szczegółowo dowiedzieć się, jak mało w istocie wiemy o przeszłości, polecam przeczytać dwie książki:

• Sapiens. Od zwierząt do bogów – Yuval Noah Harari
• Homo Sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz – Rutger Bregman

Najlepiej przeczytać je dokładnie w tej kolejności, jak podałem powyżej. Zaskoczą cię. Mnie zaskakiwały wielokrotnie.

Sokrates miał rację

Jak widać na powyższych przykładach, Sokrates miał rację. Jego słynne powiedzenie: wiem, że nic nie wiem to jedna z najważniejszych prawd, jakie człowiek może poznać.

Co prawda nie możemy z całą pewnością przypisać Sokratesowi autorstwa tej wypowiedzi (według badaczy są to słowa Platona, wszak pochodzą z napisanego przezeń dialogu, w którym występował Sokrates), ale nie umniejsza to jej wartości.

W tym artykule przedstawiłem cztery kwestie, o których wiemy tak niewiele, że aż trudno w to uwierzyć.

Oczywiście nasza niewiedza jest o wiele szersza i dotyczy wielu dziedzin życia.

Zazwyczaj posiadamy mniej informacji, niż nam się zdaje.

Tylko dlaczego nikt nie chce się do tego przyznać?

Czy naprawdę trzeba być mędrcem, by mieć odwagę szczerze wypowiadać się na temat własnej niewiedzy?

Przyznanie się do niewiedzy – to wiedza; a do niemocy – moc. [Przysłowie perskie]