Strona Główna › Materiały źródłowe › Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz – Rutger Bregman [Recenzja]

Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz – recenzja | Fot. Okładka książki

Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz – Rutger Bregman

Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz (Rutger Bregman) – to książka bardzo potrzebna, ponieważ ukazuje tę stronę ludzkości, której na co dzień nie dostrzegamy. Autor jest pewien, że gatunek ludzki jest z natury dobry. Czyż to nie rewolucyjna idea?

Kiedy obserwujemy otaczający nas świat, najczęściej nie widzimy tego, co dostrzega Rutger Bregman. Cywilizacja wydaje się opierać na złu, wyzysku, kłamstwie i zachłanności. Wokół nas jest całkiem sporo bezprawia i niesprawiedliwości, co nieodmiennie wzbudza w ludzkich sercach coraz większe wątpliwości co do przyszłości naszego gatunku.

I w tym wszystkim pojawia się książka, która udowadnia, że ludzie są zupełni inni, niż nam się wydaje.

Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz

Rutger Bregman uważa, że dobroć i współpraca są jednym z najważniejszych czynników ludzkiego sukcesu. Niestety obserwacja współczesnego świata sugeruje coś zupełnie innego. Nic więc dziwnego, że idee przedstawiane w Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz wydają się kontrowersyjne – przeciwstawiają się bowiem popularnemu poglądowi, że ludzie są z natury egoistyczni.

Rutger Bregman prezentuje historię ludzkości z nieco innej perspektywy i stara się udowodnić, że w rzeczywistości jesteśmy ewolucyjnie nastawieni do współpracy, a nie do rywalizacji; częścią naszej natury jest instynkt wzajemnego zaufania.

W Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz czytelnik znajduje opis powszechnie znanych eksperymentów (np. Milgrama, Zimbardo) i wydarzeń (np. efekt Genovese), ale uzupełniony o nowe fakty, często kompletnie nieznane szerszej publiczności, które zdają się wywracać wszystko do góry nogami.

To jednak nie koniec. Bregman przedstawia także mniej znane historie:

• o braciach bliźniakach znajdujących się po przeciwnych stronach konfliktu w czasach apartheidu w RPA, którzy wraz z Nelsonem Mandelą zaprowadzili pokój;
• o grupie sześciorga dzieci, które dzięki wspólnej pracy przeżyły półtora roku na bezludnej wyspie;
• o badaniach przeprowadzonych po II wojnie światowej, które wykazały, że zaledwie 15% amerykańskich żołnierzy było w stanie strzelać do wroga.

Według autora istnieje sposób na stworzenie dobrego społeczeństwa – takiego, w którym ludzie będą mogli żyć w spokoju i swobodnie dokonywać własnych wyborów, a przy tym będą zaspokojone wszystkie ich potrzeby (a przynajmniej większość z nich).

Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz – recenzja

Nie będę ukrywał, że początkowo sądziłem, iż Rutger Bregman raczej nie przekona mnie do zmiany zdania na temat ludzkości. Jego poglądy wydawały mi się naiwne i mało realistyczne. Chociaż zawsze staram się szukać w ludziach dobra, bardzo często znajduję coś zupełnie innego.

Wystarczy rozejrzeć się dookoła siebie i nawet nie trzeba się za bardzo wysilać, by zobaczyć ludzką głupotę, okrucieństwo czy lekkomyślność:

• rządzący nami politycy zachowują się, jakby byli złymi i pazernymi ludźmi;
• wyborcy głosują na tychże polityków, byle tylko zaspokoić swoje prymitywne zachcianki, a przy tym pałają nienawiścią do osób o odmiennych poglądach;
• wielu ludzi nie przejmuje się bliźnimi – beztrosko lekceważy zdrowy rozsądek i naraża innych na zarażenie powszechnie znanym wirusem – byle tylko wziąć udział w imprezie lub innym wydarzeniu;
• przedstawiciele kościołów okłamują i wykorzystują wiernych do własnych celów, kompletnie nie dbając o prawdziwą duchowość.

To tylko kilka przykładów, które akurat przyszły mi do głowy. A jest tego znacznie więcej.

I jak tu przyznać rację Bregmanowi? Nie jest łatwo. Przynajmniej dopóki nie przeczyta się jego książki.

Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz to niezwykle przyjemna lektura – nie tylko dobrze napisana, ale też zachęcająca do myślenia o ludzkości w nieco inny sposób. Ukazuje nas samych jako istoty znacznie lepsze, niż się na pierwszy rzut oka wydaje.

Nie chciałbym w tym miejscu streszczać argumentów autora, ale mogę napisać, że są one kontrowersyjne i na pewno zmuszą cię do głębszego zastanowienia się nad otaczającymi cię ludźmi.

Czy warto przeczytać tę książkę? Tak. A nawet więcej: trzeba ją przeczytać. Rutger Bregman przedstawia bardzo ważne badania i potrafi podsumować informacje w taki sposób, by każdy czytelnik mógł je z łatwością zrozumieć.

Według mnie to jedna z tych książek, które warto mieć na półce. Zachęcam także, by od czasu do czasu zajrzeć do niej ponownie. Tak dla przypomnienia.

Na plus:

• Świetna inspiracja do bycia lepszym człowiekiem, czyli do codziennej pracy nad sobą.
• Ta książka z pewnością sprawi, że wielu czytelników zakwestionuje niektóre rzeczy, do tej pory uznawane za pewnik. To ogromna zaleta.
• Autor ujawnia wielką tajemnicę współczesnych mediów: ich skupienie na szokujących i negatywnych wiadomościach przy jednoczesnym pomijaniu tego, co pozytywne.
• Książka Bregmana dostarcza solidnej dawki pozytywnego myślenia i może podnieść na duchu każdego, kto czuje się przytłoczony falą złych wiadomości.

Na minus:

• Myślę, że dla równowagi należałoby przeczytać np. Sapiens. Od zwierząt do bogów (Yuval Noah Harari), by móc wyrobić sobie bardziej realistyczny pogląd. Ograniczenie się jedynie do książki Bregmana może okazać się... no właśnie, ograniczające.

Ocena końcowa: ★★★★★★

Podsumowanie: Homo sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz to książka bardzo potrzebna w obecnych czasach (wiem, powtarzam się). Uważam, że każdy człowiek mógłby sporo zyskać na jej przeczytaniu – odzyskać choć trochę wiary w ludzkość. Myślę, że poglądy autora to coś, o czym w zalewie złych wiadomości stale trzeba sobie przypominać. Dlatego postanowiłem postawić tę książkę wśród najważniejszych dla mnie tytułów. Dzięki temu, ilekroć spojrzę na moją półkę z ulubionymi książkami (lub po prostu kolejny raz zwątpię w ludzkość), zielony grzbiet z wyraźnym napisem "Homo sapiens" będzie mi przypominał, że nie wszystko jest takie złe, jak się wydaje.

Homo Sapiens: cytaty

• Jeśli uwierzysz w coś wystarczająco mocno, może stać się prawdą. [...] pomysły nigdy nie są tylko pomysłami. Jesteśmy tym, w co wierzymy. Znajdziemy to, czego szukamy. A to, co przewidujemy, zaczyna się urzeczywistniać.
• Ludzie, jak się okazuje, są ultraspołecznymi maszynami do uczenia się. Urodziliśmy się, by się uczyć, bawić i tworzyć więzi.
• Przez większą część naszej historii nie gromadziliśmy rzeczy, lecz przyjaźnie.
• W pewien dziwny sposób wiara we własną grzeszną naturę jest pocieszająca. Zapewnia swego rodzaju rozgrzeszenie. Bo jeśli większość ludzi jest zła, to zaangażowanie i opór nie są warte wysiłku.
• Przyjaźń to broń, która wygrywa wojny.
• Nauczyliśmy się wyobrażać sobie więzi z ludźmi, których nigdy nie spotkaliśmy. Religie, państwa, firmy, narody – wszystkie one naprawdę istnieją tylko w naszych umysłach, w narracjach, które opowiadają nasi przywódcy i my sami. Nikt nigdy nie spotkał się z "Francją" ani nie uścisnął ręki "Kościołowi rzymskokatolickiemu". Nie ma to jednak znaczenia, o ile zgodzimy się zaakceptować fikcję.
• Książki historyczne są kroniką niezliczonych masakr dokonywanych przez Izraelitów i Rzymian, Hunów i Wandalów, katolików i protestantów oraz wielu innych. Nazwy się zmieniają, ale mechanizm pozostaje ten sam: ludzie zainspirowani przez wspólnotę i podżegani przez cynicznych przywódców będą robić sobie nawzajem najstraszliwsze rzeczy.
• Zaufanie często zaczyna się wtedy, gdy ktoś odważy się pójść pod prąd – ktoś, kto początkowo był postrzegany jako oderwany od rzeczywistości, a nawet naiwny.
• Nic nie jest potężniejsze od ludzi, którzy robią coś tylko dlatego, że chcą to robić.
• Mamy największe braki nie na koncie bankowym lub w budżecie, ale w nas samych. To niedobór tego, co nadaje sens życiu. Niedobór zabawy.
• Opór bez użycia przemocy jest o wiele bardziej skuteczny niż przemoc.
• Wiara w to, że ludzie są dobrzy, nie jest sentymentalna ani naiwna. Wręcz przeciwnie, wiara w pokój oraz przebaczenie jest odważna i realistyczna.
• Przebaczyć to przestać marnować swoją energię na antypatię i urazy. Skutecznie odzyskujesz wolność i zaczynasz żyć.
• Historia uczy, że postęp często zaczyna się od ludzi [...], których inni odbierają jako moralizatorów czy nawet arogantów. Ludzi, którzy mają tupet, by wygłaszać tyrady przy okazji spotkań towarzyskich. Którzy poruszają nieprzyjemne, wywołujące skrępowanie tematy. Ceń tych ludzi, bo to oni są kluczem do postępu.
• Nie poradzimy sobie z czymś dużym, dopóki nie opanujemy tego, co małe.

Kim jest Rutger Bregman?

Rutger C. Bregman (ur. 1988) jest popularnym holenderskim historykiem i pisarzem. Opublikował książki z dziedziny historii, filozofii i ekonomii, w tym Utopię dla realistów: Jak możemy zbudować idealny świat, która została przetłumaczona na trzydzieści dwa języki.

Tytuł: dane szczegółowe

Tytuł oryginału: Humankind. A Hopeful History
Autor: Rutger Bregman
Tłumaczenie: Emilia Skowrońska
Wydawnictwo: Dolnośląskie
Rok wydania: 2020
Liczba stron: 472
Okładka: twarda
ISBN: 978-83-271-6043-0