Strona Główna › Refleksje filozoficzne › Wu wei – co to znaczy? Czy sukces bez wysiłku jest możliwy?

Wu-wei, czyli bezdążenie | Fot. Pixabay

Wu wei – co to znaczy? Czy sukces bez wysiłku jest możliwy?

Wu wei to jedna z podstawowych zasad taoizmu i konfucjanizmu. Jeśli uświadomisz sobie jej znaczenie, szybko pojmiesz, że rozwój osobisty wcale nie musi być utożsamiany z ciężką pracą, wymagającą ponadprzeciętnego wysiłku.

Może cię to zaskoczy, ale wszechświat naprawdę nie ma nic przeciwko temu, żeby każdy z nas żył tak, jak tego pragnie. Nawet kiedy życie stawia przed tobą niezwykle skomplikowane wyzwania, nie musisz załamywać rąk. Ze wszystkim możesz sobie poradzić.

W jaki sposób to zrobić? Wystarczy przestać się trudzić i po prostu działać z łatwością. Tak, wiem. To brzmi niedorzecznie. I takie będzie, dopóki nie poznasz koncepcji wu wei.

Wu wei – co to znaczy?

W wielkim skrócie wu wei oznacza pogląd, według którego należy pozwolić wszystkim rzeczom istnieć zgodnie z ich naturą, a zdarzeniom – biec zgodnie z ich naturalnym torem. Człowiek powinien powstrzymywać się od ingerowania w otoczenie.

Chińskie określenie wu wei możemy przetłumaczyć jako niedziałanie lub działanie pozbawione wysiłku.

Wu wei określa stan ducha lub umysłu pozostającego w harmonii z całym wszechświatem. Wiąże się to oczywiście ze znajomością zasad naturalnego działania naszej rzeczywistości, skutecznością działania oraz rozsądnym gospodarowaniem dostępnymi zasobami.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że człowiek nie może aktywnie podążać ścieżką wu wei. Wu wei jest bowiem rezultatem praktyki duchowej i przychodzi naturalnie. W tej kwestii najlepszym przewodnikiem jest tao.

W księdze Daodejing jej autor wyjaśnia, że istoty (lub zjawiska) pozostające w harmonii z tao zachowują się w sposób całkowicie naturalny, bez działania na siłę czy nadmiernego kombinowania.

Celem działania człowieka, według Laozi, jest życie w zgodzie z własną naturą. Chodzi o to, by postępować całkowicie naturalnie. Tak samo, jak robią to planety krążące wokół Słońca. Działają bez jakiejkolwiek kontroli i bez podejmowania wysiłku – poruszają się po swoich orbitach całkowicie spontanicznie.

A zatem wu wei nie oznacza kompletnej bezczynności, lecz działanie w sposób naturalny, czyli pozbawiony walki z przeciwnościami losu czy postępowaniem innych istot.

Filozofia wu wei

Zasada wu wei to naturalny stan, który charakteryzuje się czynieniem dobra bez wysiłku czy świadomego starania się. W taoizmie jest to nazywane cnotą lub mocą (chiń. de).

Oczywiście wu wei można stosować w każdej dziedzinie ludzkiego życia. Na przykład w ujęciu politycznym zasada wu wei głosi, że najlepszy władca to taki, który powstrzymuje się od ingerencji w sprawy obywateli.

W tekstach taoistycznych wu wei jest często ilustrowane przez wodę i jej zachowanie w naturze. Woda może przyjąć dowolną postać lub kształt. Uzależnione jest to od miejsca, w którym się ona znajduje.

Istnieje jeszcze jedna interpretacja wu wei:

Działanie, które nie pociąga za sobą walki lub nadmiernego wysiłku.

W tym przypadku wu oznacza "nie", a wei oznacza "wysiłek". Pojęcie "działanie bez wysiłku" jest częścią taoistycznych sztuk walki, takich jak Tai Chi Chuan, Baguazhang i Xing Yi. Wynika stąd, że wu wei jest zgodne z taoistycznym dążeniem do życia i działania w zgodzie z naturą.

W odniesieniu do życia jednostki koncepcja wu wei przeciwstawia się formalizmowi dotyczącemu moralności oraz wszelkim zaleceniom (przykazaniom), które są sztuczne i maskują prawdziwe uczucia. Człowiek nie ma być dobrym dlatego, że ktoś mu tak każe. To powinno być całkowicie naturalnym zachowaniem, niewymagającym żadnego wysiłku.

Kontrowersje wokół wu wei

Niektórzy postrzegają wu wei jako bezczynność, a nawet pospolite lenistwo. Jest to jednak całkowicie błędna interpretacja. W rzeczywistości bowiem mało kto jest tak zajętym człowiekiem jak mędrzec, który wykorzystuje każdy moment swojego życia do maksimum.

Nie ma się co dziwić, że idea wu wei jest mylona ze zwykłym lenistwem. Bardzo łatwo można popełnić ten błąd. Jeśli bowiem człowiek nie robi tego, co większość uważa za konieczne, często zostaje uznany za lenia.

W naszym społeczeństwie utarło się kilka tradycyjnych poglądów na to, co każdy z nas powinien robić, np.:

• rozwijać się zawodowo, czyli wspinać po szczeblach kariery;
• zarabiać pieniądze – najlepiej dużo;
• kupować określone rzeczy, jak samochód, dom etc.

Czy jednak o to chodzi w życiu? Moim zdaniem są to mało istotne sprawy. Nie chodzi o to, że jestem leniwy i nie chce mi się pracować. Wręcz przeciwnie, bardzo lubię robić różne rzeczy (nawet te trudne). Do każdej czynności podchodzę jednak na luzie. Niczego nie próbuję wymuszać – ani na sobie, ani na innych, a tym bardziej na otaczającym mnie świecie.

Wu wei oznacza właściwe działanie w każdej sytuacji. Niewymuszone, oparte na naturalnym płynięciu z prądem. Nie ma jednak w tym przypadku mowy o lenistwie. To coś zupełnie innego. Lenistwo to niechęć do działania, a wu wei oznacza pozwolenie naturalnym siłom wszechświata na działanie zgodne z ich naturą – człowiek jest wówczas tylko jednym z elementów naturalnego biegu rzeczy.

Różnica jest więc prosta:

• lenistwo to brak działania, kiedy powinno się działać;
• wu wei to brak działania, kiedy nie ma potrzeby działać.

Myślę, że w filozofii wu wei chodzi przede wszystkim o to, by czuć się komfortowo, a nie robić coś na siłę. Nie zawsze możemy panować nad swoim życiem. Zamiast jednak walczyć ze światem, można go po prostu zaakceptować, a co za tym idzie – współistnieć z nim w harmonii i pokoju.

Jak można tego dokonać?

• Nie spiesz się z podejmowaniem działań;
• pamiętaj, że nie musisz wykorzystywać każdej nadarzającej się okazji;
• nie próbuj zawsze samodzielnie podejmować decyzji – niech wszystko toczy się spontanicznie;
• bądź bezinteresowną osobą;
• ciesz się każdą chwilą swojego życia – niezależnie od tego, czy odnosisz jakieś sukcesy.

Wu wei cytaty

Na zakończenie garstka interesujących cytatów dotyczących wu wei, które znajdują się w moich prywatnych notatkach.

• Kiedy nauczymy się współdziałać z naszą Wewnętrzną Naturą i z prawami natury działającymi wokół nas, osiągniemy poziom Wu Wei. Wówczas będziemy współdziałali z naturalnym porządkiem rzeczy i kierowali się zasadą najmniejszego wysiłku. Ponieważ świat przyrody kieruje się tą zasadą, nigdy nie popełnia błędów. Błędy popełnia człowiek – albo też wydaje mu się, że je popełnia – istota z przeładowanym Rozumem, która separuje się od tak pomocnego systemu praw natury przez ingerowanie weń i staranie się za wszelką cenę. – Benjamin Hoff, Tao Kubusia Puchatka
• Nierobienie niczego może czasami być najskuteczniejszą formą działania. – Kevin Kwan, Bajecznie bogaci Azjaci
• Robienie czegoś i nierobienie czegoś – są podobne. W obu przypadkach potrzebne jest działanie i szczerość. – CLAMP, xxxHolic
• Prawdziwe szczęście następuje pośrednio. Zawsze pojawia się w sytuacji, kiedy przestajemy go szukać. – Ilie Cioara, The Wondrous Journey: Into the Depth of Our Being
• Wu wei oznacza podążanie za naturą. Oznacza przerwanie łańcucha zmartwień i uświadomienie sobie, że w życiu nie wszystko prowadzi do jakiegoś celu; oznacza zrobienie sobie przerwy, przy jednoczesnej świadomości, że proces jest piękniejszy niż cel. – Qiguang Zhao, Do Nothing & Do Everything: An Illustrated New Taoism
• Bezczynność jest śmiertelna tylko dla przeciętnych. – Albert Camus
• Wystarczy odpocząć w bezczynności, a rzeczy same się zmienią. Odrzuć swoją formę i ciało; wypluj słuch i wzrok; zapomnij, że jesteś przedmiotem pośród przedmiotów – a możesz połączyć się w wielkiej jedności z tym, co głębokie i bezgraniczne. – Zhuangzi
• Dzieci rozumiały już w bardzo młodym wieku, że nierobienie niczego jest wyrazem siły. Nierobienie niczego było wyborem nabrzmiałym wszechmocą. To było boskie [...]. To był powód, dla którego bogowie nic nie robili. Dowód ich wszechwiedzy. – Steven Erikson
• Czyny przemawiają głośniej niż słowa... podobnie jak bezczynność! – Ankala Subbarao

Wu wei w Daodejing

Warto także zauważyć, że kilka rozdziałów najważniejszego taoistycznego tekstu, Daodejing, nawiązuje do zasady wu wei jako kluczowego aspektu ludzkiego życia.

Filozofia taoistyczna uznaje, że wszechświat działa harmonijnie, zgodnie z własnymi zasadami. Jeśli człowiek postępuje niezgodnie z owymi naturalnymi prawami, zakłóca istniejącą harmonię.

To nie znaczy, że powinniśmy zaprzestać działania według własnej woli czy dążenia do swoich celów. Chodzi o to, by postępować w zgodzie z naturalnymi procesami istniejącymi we wszechświecie. Można powiedzieć, że sposób działania jest kluczem do sukcesu.
Idea ta została doskonale zobrazowana w drugim rozdziale Tao Te Ching:

Mędrzec [...] kieruje swoimi sprawami, nie podejmując działań, a nauki przekazuje bez użycia słów; pomaga wszystkim, wielkim i małym, każde wyzwanie przyjmując bez wahania; rozwija się i zdobywa doświadczenie, ale nie rości sobie prawa do efektów swej pracy; wykonuje swoje zadania, ale nie czeka na pochwały czy zaszczyty. Praca zostaje wykonana, lecz jak – tego nikt nie widzi. Oto prawdziwa moc niedziałania.

Wu wei: bibliografia

• Laozi: Tao Te Ching, Wyd. Armotryka, Poznań 2020 r.
• Christian Gerlach: Wu-Wei in Europe. A Study of Eurasian Economic Thought, London School of Economics 2005 r.
• David Loy: Wei-wu-wei: Nondual action, Philosophy East and West, Vol. 35, No. 1 (Styczeń 1985 r.), str. 73–87.
• Edward Slingerland: Effortless Action: Wu-wei As Conceptual Metaphor and Spiritual Ideal in Early China, Oxford University Press, 2007 r.
• Eva Wong: Taoism: An Essential Guide, Shambhala, 2011 r.
• William Miyagi: Taoism: The Complete Guide to Learning Taoism for Beginners, CreateSpace Independent Publishing Platform, 2015 r.
• Qiguang Zhao: Do Nothing and Do Everything: An Illustrated New Taoism Hardcover, Paragon House, 2010 r.
• Eva Wong: Being Taoist: Wisdom for Living a Balanced Life, Shambhala, 2015 r.
• Jonathan Herman: Taoism For Dummies, For Dummies, 2013 r.
• Wayne W. Dyer: Change Your Thoughts - Change Your Life: Living the Wisdom of the Tao, Hay House, 2009 r.