Strona Główna › Przydatne pojęcia › Niskie poczucie własnej wartości

Czym jest niskie poczucie własnej wartości? | Fot. Pixabay

Niskie poczucie własnej wartości

Czym jest niskie poczucie własnej wartości i jak sobie z nim radzić? Na to pytanie odpowiedzi szuka wielu ludzi na całym świecie. Nie tylko psychologowie, ale również praktycy biznesu, nauczyciele duchowi i trenerzy rozwoju osobistego.

Nie da się ukryć, że niskie poczucie własnej wartości jest jedną z ważniejszych przyczyn niepowodzeń w życiu. Również w praktyce duchowej jest niezwykle szkodliwe. Dlatego też ustalenie dokładnej odpowiedzi na postawione pytanie jest niezwykle ważne.

Jeśli pragniesz coś w życiu osiągnąć – cokolwiek – nie może charakteryzować cię niskie poczucie własnej wartości. Dlaczego? Ponieważ będzie ci bardzo trudno realizować zadania czy marzenia. Nie bedziesz wierzyć we własne możliwości, a więc zaistnieje o wiele większe prawdopodobieństwo poniesienia porażki.

Od czego zależy poczucie własnej wartości?

Poczucie własnej wartości jest kształtowane już w pierwszych latach życia. Później proces ten nie ustaje, lecz trwa aż do śmierci. Znawcy tematu wymieniają wiele czynników wpływających na poziom poczucia własnej wartości. Wśród nich można znaleźć kilka najważniejszych:

• własna aktywność i sposób postępowania;
• porównywanie się z innymi ludźmi;
• otrzymywanie wyrazów miłości od bliskich;
• bilans osiągnięć i porażek;
• bilans otrzymywanych nagród i kar za własne postępowanie – mogą to być również „dary” od losu, które postrzegane są jako odpowiedź siły wyższej na postępowanie człowieka;
• umiejętność wyrażania własnych uczuć;
• komunikaty otrzymywane z otoczenia – zarówno werbalne, jak i niewerbalne;
• istnienie możliwości, w których dana osoba może podejmować samodzielne decyzje;
• otrzymywane wsparcie w trudnych chwilach (na przykład od członków rodziny).

Przyczyny niskiego poczucia własnej wartości

Osoby o obniżonym poziomie poczucia własnej wartości często są wykorzystywane w kontaktach z innymi. Dzieje się tak dlatego, że nie próbują one bronić swoich praw, a cudze potrzeby zwykle przedkładają nad własne.

Przekonania o własnej osobie często wydają się być niepodważalnym faktem, choć w rzeczywistości są to tylko opinie, a nawet zwyczajne (mylne) wyobrażenia. Są one, co prawda, oparte na doświadczeniach oraz informacjach wynikających z tych doświadczeń. Sugerują one, jakim rodzajem człowieka jest dana osoba. Jeśli Twoje doświadczenia były negatywne, z pewnością masz o sobie złe mniemanie.

Kluczowe doświadczenia, które pomagają tworzyć przekonania na temat własnej osoby, występują często (choć nie zawsze) we wczesnym okresie życia. To, co zobaczyłeś, usłyszałeś i doświadczyłeś w dzieciństwie – w rodzinie, wśród znajomych, w szkole – będzie mieć wpływ na sposób postrzegania siebie. Przykłady wczesnych doświadczeń, które mogłyby prowadzić do negatywnego myślenia o sobie to:

• systematyczne, zbyt częste karanie;
• zaniedbywanie lub wykorzystywanie;
• bycie świadkiem cierpienia innych ludzi;
• brak ciepła rodzinnego, miłości i zainteresowania ze strony najbliższych;
• niewłaściwe wywiązywanie się z obowiązków rodzicielskich – nawet zwyczajne pozostawienie dziecka w samochodzie na czas zakupów w supermarkecie może negatywnie odbić się na jego psychice;
• niespełnianie standardów obowiązujących w grupie społecznej, do której się należy;
• bycie traktowanym jak dziwak – w domu lub w szkole.

Czasami negatywne przekonania na własny temat są spowodowane doświadczeniami z późniejszego okresu życia, takimi jak zastraszanie w miejscu pracy, niewłaściwe relacje z innymi pracownikami (lub przełożonym), przewlekły stres lub traumatyczne przeżycia (np. udział w wypadku lub jego spowodowanie).

Objawy niskiego poczucia własnej wartości

W samym sercu niskiego poczucia własnej wartości pozostają poglądy dotyczące tego, jakim jest się człowiekiem. Jeśli masz niską samoocenę, przekonania te będą głównie negatywne. I oczywiście wpłyną na twoje zachowanie: będziesz ciągle przepraszał innych, przejdą ci koło nosa liczne okazje, będziesz unikać podejmowania wyzwań, smutek zapanuje nad większością twoich emocji i z pewnością będziesz o wiele mniej asertywny. Do tego dojdzie szybko wstyd, złość i poczucie winy.

Żeby lepiej zobrazować, czym przejawia się niskie poczucie własnej wartości, posłużę się kilkoma przykładami. Oto jak zachowuje się osoba o zaniżonym poczuciu własnej wartości:

• nie przywiązuje uwagi do zaspokajania własnych potrzeb – w skrajnych przypadkach włącznie z podstawowymi potrzebami życiowymi;
• nie docenia własnych talentów i umiejętności;
• jest nadmiernie wrażliwa na krytykę – nawet najdrobniejsza uwaga może wywołać u niej ciężką depresję;
• brak jej pewności siebie, jest chorobliwie nieśmiała;
• unika publicznych wystąpień – odczuwa paniczny strach w obliczu tłumów;
• ignoruje własne zalety, a wyolbrzymia wady;
• doświadcza głodu miłości, który przejawia się odczuwaniem wzmożonego pragnienia akceptacji i uznania ze strony innych ludzi;
• jest podejrzliwa wobec innych osób;
• bierze na siebie winę za wszelkie niepowodzenia, czasami także za porażki innych ludzi;
• izoluje się od innych, zamyka się w sobie i unika wszelkich kontaktów towarzyskich;
• odrzuca komplementy i pochwały;
• odczuwa potrzebę ciągłego potwierdzania przez innych (np. przełożonego w pracy), że prawidłowo wykonuje swoje obowiązki;
• dopatruje się przyczyn ewentualnych sukcesów poza sobą – skoro coś się udało, to był po prostu szczęśliwy traf, a nie wynik własnych umiejętności;
• posiada minimalistyczną postawę wobec życia – chce jak najmniej, żeby nie narazić się na rozczarowanie;
• rezygnuje z działania w obliczu nawet najmniejszych trudności – zbyt szybko się poddaje;
• ciągle porównuje się z innymi i ustawicznie umniejsza swoje osiągnięcia – przekonana o tym, że jest gorsza od innych;
• rezygnuje z podejmowania nowych wyzwań i unika ambitnych celów;
• brakuje jej asertywności;
• nadmiernie koncentruje się na własnych porażkach;
• generalizuje niepowodzenia – jedna porażka przekłada się na ogólną i totalną autokrytykę;
• brak jej wiary w ludzką bezinteresowność.

Jak poradzić sobie z niskim poczuciem własnej wartości?

Przede wszystkim musisz znaleźć źródło swoich problemów. Przeanalizuj swoje wnętrze jak lekarz badający pacjenta. Wsłuchaj się w siebie i swoje relacje z otaczającym światem. To będzie pierwszy krok. Następnie zapoznaj się z artykułem: Sposoby na podniesienie poczucia własnej wartości. Znajdziesz w nim sporo wskazówek, co należy robić dalej w walce z niskim poczuciem własnej wartości.

Podsumowanie

Niskie poczucie własnej wartości jest źródłem bólu i nieszczęścia. Zdarza się, że człowiek doświadcza ich przez większość życia i nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, że może zmienić styl egzystencji. Tkwi więc w mrocznej chmurze własnych emocji i myśli, idąc przez świat jakby po omacku. Jedynie spojrzenie na siebie z dystansu pozwoli mu uzyskać odpowiednią perspektywę do przejścia w nową jakość. Zanim jednak do tego dojdzie, trzeba zauważyć problem.

Nie czekaj do jutra. Spójrz na swoje życie już teraz i zastanów się, czy wszystko jest w porządku. Jeśli tak – gratuluję. Jeśli natomiast nie wszystko pozostaje takie, jak byś chciał – przystąp do natychmiastowego działania. Szkoda czasu...