Strona Główna › Przydatne pojęcia › Poczucie własnej wartości

Czym jest poczucie własnej wartości? | Fot. Pixabay

Poczucie własnej wartości

Czy zastanawiałeś się kiedyś, czym jest poczucie własnej wartości i w jaki sposób mieć go jak najwięcej? Czy uważasz, że poziom twojej samooceny jest niski? Czy wiesz, jak go określić? Jeśli nie, poniższy artykuł z pewnością jest dla ciebie.

Poczucie własnej wartości odpowiada na pytanie: "Jak czuję się z tym, jaki jestem"? Jest to osobisty stosunek danego człowieka do własnych wad i zalet oraz całej istoty. Każdy z nas jest indywidualną jednostką i charakteryzuje się pewną grupą cech. Z ich połączenia, zależności i współdziałania powstaje osobowość. Wraz z upływem czasu uczymy się nabierać pewnego stosunku do samych siebie. Nie jest to ani dziedziczne, ani wpojone przez otoczenie. Poczucie własnej wartości pochodzi z naszego wnętrza.

Czym jest niskie poczucie własnej wartości?

W wielkim skrócie jest to negatywna ocena samego siebie. Tego rodzaju odczucia pojawiają się zwykle, gdy pewne okoliczności w naszym życiu czynią nas wrażliwymi na krytykę. Coś się nie udaje, powinie się noga, ktoś będzie od nas lepszy. Każde zdarzenie bierzemy do siebie – personalizujemy je, nadajemy emocjonalny ton i reagujemy bardziej gwałtownie, niż wymaga tego sytuacja. To niepokojące i mylące wrażenie powoduje negatywne nastawienie do samego siebie i autodestrukcyjne postępowanie.

Kiedy tak się dzieje, nasze działania wydają się być automatyczne i oparte na impulsie. Czujemy zdenerwowanie lub emocjonalną blokadę. Nasze myślenie się zawęża, po czym przestajemy dbać o swoje dobre samopoczucie. Według własnego przekonania, nie zasługujemy na to, co dobre. Pochłania nas walka o zachowanie kontroli, lecz w efekcie tracimy poczucie własnej wartości. Tak, mniej więcej, wygląda cały mechanizm.

Dwa rodzaje samooceny

Globalna samoocena ("kim jestem"?) ma zazwyczaj stały charakter, choć nie zawsze. Podniesienie jej jest możliwe, choć niezwykle trudne. Rośnie, kiedy stawiamy czoła naszym lękom i uczymy się od nich uwalniać dzięki osobistym doświadczeniom.

Samoocena sytuacyjna ("co robię"?) waha się w zależności od okoliczności, przyjmowanych ról i doświadczanych zdarzeń. Może być wysoka w niektórych momentach (na przykład w pracy) lub niska (na przykład w domu).

Te dwa rodzaje poczucia własnej wartości nieodmiennie wpływają na całokształt życia każdego człowieka. Warto więc zadbać o ich wysoki poziom.

Co zrobić, by podnieść samoocenę?

Istnieje wiele technik podnoszenia poczucia własnej wartości. Część z nich jest prosta, inne wymagają bardziej specjalistycznej wiedzy lub prowadzenia przez odpowiednio przeszkoloną osobę (na przykład psychoterapeutę). Poniżej przedstawię kilka najprostszych sposobów, których możesz użyć w każdej chwili. Jeśli chcesz poznać bardziej zaawansowane techniki podnoszenia poczucia własnej wartości, przeczytaj artykuł pt. Skuteczne sposoby podnoszenia poczucia własnej wartości.

Bądź otwarty. W moim odczuciu, jest to jedna z najważniejszych rzeczy, jeśli chodzi o wysoką samoocenę. Jeśli zamkniesz się w sobie, nic nie wskórasz. Skończy się na czytaniu tego typu artykułów i zamartwianiu się swoją nieudolnością. A przecież tego nie chcesz, prawda?

Słuchaj opinii innych, ale nie przejmuj się, jeśli są negatywne. Krytykę traktuj jako źródło informacji na temat rzeczy, które powinieneś poprawić. Dzięki temu poczujesz się częścią większej całości (grupy społecznej) i zaczniesz działać ze świadomością własnego wkładu w jej ogólną wartość. Będziesz też mógł nauczyć się, że inni ludzie i ich opinie mogą być niezwykle pomocne.

Dbaj o siebie. Dokonuj innych wyborów niż do tej pory. Niech ich podstawą będzie zasada troszczenia się o własne dobro. Nie chodzi tutaj o egoistyczne traktowanie każdej okazji, lecz o praktykę pozytywnego dbania o siebie. Podobnie jak lekarz starający się z całych sił wyleczyć pacjenta, ty również możesz uzdrowić siebie.

Zachowaj zdrowy rozsądek. Wyeliminuj wszelkie autodestrukcyjne zachowania, wynikające z negatywnych emocji. Myśl logicznie i analizuj każdą sytuację na chłodno. Wyobraź sobie, że stoisz obok i aktualny problem cię nie dotyczy. Jesteś widzem, który dokonuje oceny "z zewnątrz". Patrząc trzeźwo, możesz podejmować bardziej roztropne decyzje.

Rozwijaj swoje zdolności. Dzięki temu możesz rozbudzić w sobie nadzieję i poczuć się bardziej bezpiecznie. Nawet w sytuacji wielkiego zagrożenia będziesz o wiele lepiej przygotowany do właściwej reakcji. Korzystanie z podstawowych umiejętności życiowych – takich jak interakcje z otoczeniem, komunikacja międzyludzka, współpraca z innymi, nauka czy chociażby rozsądne wydawanie pieniędzy – często wymaga sporej praktyki. Nie zaniedbuj więc pracy nad sobą.

Spowolnij personalizację. Wielu ludzi reaguje emocjonalnie na nieprzyjemne sytuacje, biorąc za bardzo do siebie ich konsekwencje. Możesz ingerować w swoje automatyczne działania za pomocą technik relaksacyjnych i metod zarządzania stresem. Ich zadaniem jest kojenie niezdrowych emocji, a więc i pomoc w sprostaniu niepotwierdzonym obawom, wywołującym niskie poczucie własnej wartości.

Decyduj samodzielnie. Sam musisz wybierać sposób, w jaki zareagujesz na daną sytuację. Wiem, łatwo powiedzieć. Dokonać tego, to coś zupełnie innego. Jednak jeśli uda ci się zapanować nad destruktywnymi impulsami, zaczniesz podejmować lepsze decyzje. Nie pozwól, żeby uczucia kierowały tobą. To ty musisz nimi sterować.

Zaakceptuj instynkt. On może być naprawdę pomocny, na przykład w sytuacji nagłego zagrożenia. Jego odruchy są często korzystne, ale pod warunkiem, że nie jest zniekształcony przez nadmierne lęki i fałszywe wyobrażenia na temat siebie i otoczenia. Pielęgnuj naturalny instynkt i staraj się doceniać potęgę natury, która skrywa się w tobie.

5 błędów poczucia własnej wartości

Ludzie często poszukują źródła wysokiej samooceny w zewnętrznym świecie zamiast we własnym wnętrzu. Popełniają wiele błędów z powodu propagowanych w kulturze, a kompletnie chybionych systemów wartości. Są one rozpowszechniane po to, by kształtować wolę konsumentów, żeby ciągle więcej kupowali, wciąż czując niedosyt, który – jak się wydaje – zaspokoi tylko kolejna wizyta w centrum handlowym. Tymczasem w rzeczywistości nie potrzebujemy tego wszystkiego do wysokiego poczucia własnej wartości.

Oto pięć najpowszechniejszych błędów, które ludzie popełniają na drodze dążenia do wysokiej samooceny.

1. Pieniądze

Na pewno słyszałeś to znane powiedzenie: pieniądze szczęścia nie dają. To wciąż aktualna prawda. Dlaczego więc tak usilnie prawie wszyscy gonią za bogactwem? Wielu ludzi po prostu czuje się lepszymi od innych, kiedy dysponuje dużą ilością pieniędzy. Inni odczuwają psychiczne bezpieczeństwo, a niektórzy po prostu uwielbiają pieniądze. Nie da się więc ukryć, że dostatek daje satysfakcję. Jednakże nie czyni człowieka lepszym. Co najwyżej otwiera przed nim więcej możliwości, ale to wciąż ten sam człowiek, który kiedyś mógł być biedny. Jak w wierszu Tuwima: "ty, co mieszkasz dziś w pałacu, a srać chodziłeś pod chałupę", jesteś tym samym człowiekiem. Nie masz powodów do dumy i wywyższania się.
Pieniądze nie są miarą człowieka. One są tylko narzędziem, które służy ułatwieniu obrotem towarami i usługami. Człowiek posiadający górę banknotów nic nie zdziała, jeśli nie będą one miały siły nabywczej. Ale to już temat na inny artykuł.

2. Wiedza

Nawet jeśli przeczytasz tysiące mądrych książek i nauczysz się na pamięć choćby całej encyklopedii Britannica, nie staniesz się od nikogo lepszy. Oczywiście będziesz posiadał o wiele większą wiedzę, co da ci z pewnością możliwość brylowania w każdym towarzystwie. Jeśli jednak zaczniesz myśleć o sobie jako o kimś lepszym z powodu posiadanej wiedzy, staniesz się tylko nadętym bufonem. Nie bez powodu Sokrates (najmądrzejszy człowiek w historii Europy) powiedział kiedyś: "Wiem, że nic nie wiem". Weź z niego przykład i nigdy nie chełp się swoją wiedzą.

Pamiętaj: posiadaną przez ciebie wiedzę może zdobyć każdy inny człowiek. Skoro jeden się nauczył, może i drugi. Nie ma w tym niczego wyjątkowego.

3. Dyplomy

Ach, te piękne uczelnie ze swoimi dyplomami i certyfikatami. Nie od dzisiaj ktoś z wyższym bądź specjalistycznym wykształceniem uchodzi za synonim osoby lepszej od reszty. Moi rodzice również wierzyli, że wysyłając mnie na studia prawnicze, wyniosą mnie ponad pospólstwo. I co? Ukończyłem naukę na Wydziale Prawa i Administracji, zdobyłem dyplom i… jestem tym samym człowiekiem, który w wieku kilku lat przechodził przez płot, by zrywać jabłka z opuszczonego ogrodu.

Żaden papierek nie uczyni cię lepszym. Może przyczynić się do lepszego życia, wyrwania z biedy, ewentualnie otworzy przed tobą fascynującą karierę naukową – ale to wszystko nie zmieni tego, kim jesteś naprawdę.

4. Popularność

Znam ludzi, którzy sądzą, że ilość znajomych świadczy o wyjątkowości danej osoby. Im więcej masz przyjaciół, im bardziej jesteś lubiany i ceniony w swoim środowisku – tym bardziej jesteś wartościowy. Tymczasem kontakty, a nawet popularność to jedynie wynik postępowania i posiadanych nawyków. Ktoś lubi śpiewać (i niekoniecznie musi mieć do tego talent), więc nagrywa płytę. Jeśli trafi w aktualne gusta słuchaczy, zdobędzie popularność. Czy to uczyni go lepszym człowiekiem? Nie. A nawet może negatywnie wpłynąć na jego zachowanie.

Czy można mierzyć wartość człowieka po jego znajomościach lub popularności? O każdym z nas świadczą czyny, a nie liczba "fanów" na Facebooku czy innym portalu społecznościowym. W Biblii napisano (Mt 7,16-17): "Poznacie ich po ich owocach. Czy zbiera się winogrona z cierni lub figi z ostów? Tak właśnie każde dobre drzewo rodzi dobre owoce, a drzewo zagrzybione rodzi owoce zepsute".

5. Pozycja (na przykład społeczna lub w miejscu pracy)

Czy dostając awans w pracy, stajesz się lepszym człowiekiem? Oznacza to tylko, że dobrze wykonujesz swoje obowiązki i zasłużyłeś na wyróżnienie. Może po prostu jesteś przebiegły i umiesz odpowiednio mataczyć, żeby dostać lepszy stołek. Twoja sytuacja materialna i społeczna może się poprawić, ale nie uczyni cię ani o trochę lepszą osobą. Nie daj się zwieść iluzji statusu społecznego i kariery. Twoją prawdziwą wartość ocenisz według całkowicie innego kryterium.