Strona Główna › Pytania i dylematy › Halloween – co to za święto? Jak je bezpiecznie obchodzić?

Jak dobrze spędzić Halloween? | Fot. Shyla Marsare

Halloween – co to za święto? Jak je bezpiecznie obchodzić?

Halloween to święto kojarzone z przebierankami, dyniami oraz nocą pełną upiornych rozrywek. Niech Cię jednak nie zmyli jego powierzchowny wizerunek. Pod płaszczykiem dobrej zabawy kryje się głębszy duchowy sens, który często pozostaje niewidoczny.

Spis treści

Współczesne obchody tego święta nie obejmują wyłącznie niewinnych igraszek z potworami, czarownicami, kosmitami czy demonami. To także szereg zachowań mogących mocno wpłynąć na człowieka. Niekoniecznie negatywnie, ale nie możemy wykluczyć pewnych poważniejszych konsekwencji, jakie ponosimy, ilekroć zaczynamy obcować z siłami potężniejszymi od nas samych.

Żeby było jasne. Nie mam zamiaru straszyć Cię (a może jednak?) opętaniem przez szatana czy wiecznym potępieniem. Ja nie z tych… Pragnę jedynie zwrócić Twoją uwagę na pewne oddziaływania, jakie zachodzą podczas określonych zachowań. Ale w przypadku Halloween implikacje są, moim zdaniem, zbyt często pomijane.

Zanurz się ze mną w ciemność, która skrywa niepojęte wręcz możliwości. Niejednokrotnie są one tak duże, że mogą stać się niebezpieczne. Ale po kolei. Jak w dobrym horrorze, nie uprzedzajmy faktów. Wzorem genialnego Stephena Kinga najpierw podam Ci niespieszne wprowadzenie, krok po kroku podnosząc napięcie.

Halloween, co to za święto?

Halloween to święto obchodzone co roku 31 października. Tradycja ta wywodzi się ze starożytnego celtyckiego festiwalu znanego na terenach irlandzkich jako Samhain (nazwa ta oznacza „koniec lata”), kiedy to ludzie zapalali ogniska i nosili kostiumy, aby odstraszyć duchy.

W IX wieku zwyczaj ten zaczął zanikać pod wpływem chrześcijaństwa, gdy uroczystość Wszystkich Świętych przeniesiono z maja na 1 listopada. W tamtych czasach w dniu poprzedzającym święto odprawiano wieczorną mszę i dlatego 31 października był określany mianem Wigilii Wszystkich Świętych (ang. „All Hallows’ Eve”). Słowo „hallow” oznacza „święcić”, a jako rzeczownik może również oznaczać świętego. Nazwa ta w końcu została skrócona do Halloween.

Za sprawą reformacji w Anglii, która zniosła doktrynę czyśćca i kult świętych, uroczystość Wszystkich Świętych zniknęła z większości terenów brytyjskich. Tymczasem w Irlandii przetrwało zarówno święto katolickie, jak i pierwotne Samhain. W latach 40. XIX wieku irlandzcy imigranci sprowadzili tę tradycję do Ameryki Północnej.

Pierwsza w Stanach Zjednoczonych parada z okazji Halloween odbyła się 31 października 1920 roku w mieście Anoka (Minnesota). Mieszkańcy poprzebierali się w stroje popularnych postaci i od tej pory pochód organizowano każdego roku. W drugiej połowie XX wieku święto trafiło do zachodniej Europy, a po upadku żelaznej kurtyny również do środkowej i wschodniej Europy.

Dlaczego obchodzi się ten dzień? Zwyczaj przebierania się sięga starożytnych Celtów, którzy nosili głowy i skóry zwierząt, aby odstraszyć złe duchy. Halloween to także czas nawiązywania kontaktu ze zmarłymi oraz okazja, aby pozbyć się tego, co już nam nie służy, a tym samym przygotować się na nowy początek. Halloween zachęca nas do eksplorowania nieznanego oraz akceptacji ciemnej strony naszej natury.

Halloween to święto pogańskie czy chrześcijańskie?

Chociaż obecnie jest to głównie święto świeckie, Halloween ma korzenie zarówno chrześcijańskie, jak i pogańskie. Co ciekawe, przedstawiciele Kościoła rzymskokatolickiego (a także innych odłamów chrześcijaństwa) odcinają się od tego święta, uznając je za wywodzące się w pełni z wcześniejszych tradycji ludowych.

Warto również zaznaczyć, że noc z 31 października na 1 listopada jest także świętem obchodzonym w Kościele Szatana. Kościół potępia więc Halloween, utożsamiając je z kultem księcia ciemności. Jako że trudno uznać satanizm za religię niechrześcijańską, podejście prezentowane przez kapłanów w rzeczywistości jedynie umacnia w przekonaniu, iż Halloween jest (w dużej mierze) świętem chrześcijańskim.

Tradycje związane z Halloween

Halloween to święto pełne ciekawych tradycji, których większość ma korzenie w starożytnych praktykach. Łączenie różnych kultur stworzyło niezwykłe oblicze tego popularnego święta. Do najbardziej znanych obyczajów należą:

1. Latarnia z dyni – zwyczaj ten pochodzi z Irlandii (wówczas zamiast dyni wykorzystywano rzepy) i jest oparty na legendzie o człowieku imieniem Jack-o’-lantern, który wielokrotnie uwięził diabła, a wypuszczał go za cenę obietnicy, że nigdy nie trafi do piekła. Jednak gdy Jack umarł, okazało się, że nie chcą go przyjąć ani w niebie, ani w piekle. Mężczyzna był więc skazany na wieczne błąkanie się jako duch. Diabeł podarował Jackowi płonącą bryłę węgla w wyrzeźbionej rzepie, aby oświetlała mu drogę. Od tej pory ludzie również rzeźbili przerażające twarze, aby odstraszyć złe duchy.
2. Noszenie strasznych kostiumów – aby uniknąć ataku ze strony złych duchów w czasie Samhain, Celtowie przebierali się w dziwne kostiumy. Dzięki temu sami mieli być wzięci za duchy, zapewniając sobie tym samym bezpieczeństwo.
3. Cukierek albo psikus (ang. „trick-or-treating”) – korzenie tej tradycji nie są pewne, ale jedna z teorii głosi, że Celtowie podczas Samhain zostawiali jedzenie przed swoimi domami, aby nakarmić błąkające się po nocy duchy. Jako że ludzie sami zaczęli się przebierać za nadprzyrodzone istoty, również otrzymywali podobne dary. Jeśli ktoś nie chce poczęstować „ducha” cukierkiem, musi liczyć się z jakimś psikusem.
4. Odwiedzanie strasznych miejsc – nieodłącznym motywem Halloween jest groza i śmierć, dlatego jedną z ważniejszych tradycji stało się przystrajanie domu. Oczywiście chodzi o to, by uczynić z niego upiorne miejsce.
5. Straszne imprezy – wielu ludzi urządza kostiumowe przyjęcia, na których można się bawić w gronie przyjaciół, ale też obcych ludzi. A może nie tylko ludzi…

Halloween a rozwój duchowy

Dla wielu osób Halloween to wyjątkowy okres. Najczęściej chodzi o dobrą zabawę, jakąś imprezkę albo napchanie wiaderek cukierkami. Dla mnie jednak jest to święto o bardziej duchowym wymiarze. Nie zależy mi tylko na rozrywce. Szukam raczej skupienia, okazji do wewnętrznego rozwoju oraz refleksji nad… no cóż, sensem istnienia.

Nie da się ukryć, że Halloween wywiera szereg skutków. O środowiskowych czy kulturowych już wspomniałem. Jest jednak coś jeszcze – duchowość. Podobnie jak to się dzieje w naturze, kiedy drzewa pozbywają się liści, kończąc pewien cykl, tak my możemy wykorzystać energię tego dnia (a raczej nocy), by uwolnić się od niepotrzebnych, a nawet szkodliwych elementów naszego życia.

Jeśli i Ty pragniesz doświadczyć duchowego aspektu Halloween, poświęć czas na oczyszczenie swojego umysłu ze wszystkich naleciałości ostatnich dwunastu miesięcy. Możesz w tym celu odprawić jakieś rytuały. Jakiekolwiek. Ważne, by spełniły swoją rolę w Twoim przypadku.

Niektórzy biorą kąpiel solankową lub wykonują medytację oczyszczającą, by zachować czystość i ochronić swoją energię. Inni spotykają się z najbliższymi (niekoniecznie tymi, którzy jeszcze żyją). Znam też takie osoby, które spędzają ten czas na obcowaniu z dziełami sztuki [1].

Cokolwiek robisz w Halloween, pamiętaj, że jest to dobra okazja, by zagłębić się w tajemnice istnienia, uwolnić się od negatywnych wpływów i wzbogacić codzienność odrobiną empatii.

Duchowe koncepcje związane z Halloween

1. Cykl śmierci i odrodzenia – w wielu tradycjach duchowych śmierć nie jest końcem, lecz początkiem nowego życia. Halloween przypomina o przemijalności i cyklicznej naturze istnienia.
2. Kult przodków – wiele kultur promuje praktykę oddawania czci zmarłym, a Halloween to doskonały moment na przypomnienie sobie ich mądrości oraz dziedzictwa, jakie po sobie zostawili.
3. Tajemnica życia – Halloween jest celebracją sekretu egzystencji. Przypomina nam, że istnieje coś więcej niż to, co na co dzień dostrzegamy gołym okiem. Zachęca do połączenia się z nieznanym i eksplorowania tajemnic wszechświata.
4. Nieprzywiązywanie się – jak w przyrodzie rośliny przygotowują się do zimy, tak ludzie muszą posiadać zdolność uwalniania się od tego, co już im nie służy. Halloween jest dobrym momentem na porzucenie starych wzorców czy przekonań.
5. Akceptacja śmierci – mówiąc o duchowym aspekcie Halloween, nie sposób pominąć rozmów o śmierci. A teraz zadam Ci pytanie: kiedy ostatnio Ty i Twoi przyjaciele (lub rodzina) rozmawialiście o śmierci? Nie w abstrakcyjnym sensie (wojna, przemoc, choroba), ale konkretnie. Mówię o dyskusji na temat Waszej własnej śmierci – będącej nieuchronnym faktem przyszłości, który prędzej czy później nastąpi.
6. Moment przełomowy – Halloween przypada na czas między jesienią a zimą, oznaczając okres przejściowy. To idealny moment na refleksję i dokonywanie życiowych zmian.
7. Celebracja żniw – Halloween celebruje obfitość i plony czasu żniw. To doskonała chwila, aby podziękować za to, co już posiadamy, i w jakiś szczególny sposób uhonorować owoce naszej pracy.
8. Wróżby – praktyka szukania wskazówek płynących ze świata duchowego. Wielu ludzi używa konkretnych narzędzi, takich jak karty tarota, runy czy aktywacja trzeciego oka, by zyskać wgląd w swoje życie. Można jednak zajrzeć w swoją przyszłość na różne sposoby, także poprzez świadomą analizę własnego wnętrza.
9. Samopoznanie – Halloween to okazja do eksplorowania najgłębszych aspektów naszej psychiki, także tych nieuświadomionych. To czas duchowego uzdrowienia.
10. Symbolika masek – maski od dawna były używane w tradycjach duchowych do reprezentowania świata duchowego. Pozwalają bowiem badać różne aspekty naszej tożsamości i łączyć się z archetypicznymi obrazami obecnymi w świadomości zbiorowej.
11. Zabawa i kreatywność – Halloween to czas pomagający w rozwijaniu nowatorskich rozwiązań. Poprzez obcowanie z kulturą, dekorowanie domu i inne obrzędy sięgamy ku naszej wewnętrznej sile twórczej.
12. Moc rytuału – obrzędy są potężnym narzędziem rozwoju duchowego i wewnętrznej transformacji. Pozwalają skupić się na działaniu w bardziej ukierunkowany sposób, a przez to podnoszą efektywność.
13. Wewnętrzne dziecko – każdy człowiek pragnie cieszyć się życiem. Ale musi umieć połączyć się ze swoim wewnętrznym dzieckiem; tym maleńkim duszkiem, który jest wolny od zahamowań i docenia proste przyjemności.
14. Wspólnota – natura Halloween skłania ludzi do wspólnego świętowania; uczestniczenia w wydarzeniach, które zbliżają nas do przyjaciół, członków rodziny, a także całkowicie obcych osób.

Pozytywny wpływ Halloween

Duchowe aspekty Halloween ewoluowały z biegiem czasu i obecnie obchodzi się to święto na wiele różnych sposobów. Choć nie wszystkie współczesne tradycje wydają się dobre, nie ulega wątpliwości, że Halloween to głęboko duchowe święto o ogromnym znaczeniu.

Pozytywne oddziaływanie Halloween na rozwój wewnętrzny człowieka przejawia się głównie na poziomie kreatywności. Tworzenie własnych kostiumów, dekoracji, czy nawet strasznych opowieści, wymaga użycia wyobraźni. Tego dnia chętnie sięgamy także po różnorodne wytwory kultury (np. książki, filmy, gry komputerowe), a przecież obcowanie z nimi również pomaga nam w rozwoju.

Jeśli tylko sobie na to pozwolisz, Halloween otworzy wrota Twojej wyobraźni, pomagając Ci w wyrażaniu siebie w unikalny sposób. To może być pierwszy krok do duchowego wzrostu; z pozoru maleńki, ale to, co człowiekowi wydaje się nieznaczące, dla jego wewnętrznych demonów może okazać się druzgocące. Tak. Demony też się czegoś boją. Choćby kreatywności właśnie.

Jako że Halloween jest kojarzony ze strachem, może stanowić świetną okazję do pokonywania własnych lęków. Pomaga bowiem stawiać czoła wszelkim negatywnym archetypom obecnym we współczesnym społeczeństwie, a także fobiom rodzącym się na różnych etapach życia (na przykład w dzieciństwie).

Halloween umożliwia spojrzenie na ludzkie obawy z bardziej humorystycznej perspektywy, co pozwala nam wzmocnić odwagę do konfrontacji ze swoimi wewnętrznymi demonami. Zwiększenie psychicznej odporności przydaje się w wielu dziedzinach życia, a więc ta najmroczniejsza październikowa noc może okazać się doskonałą okazją do uczynienia strachu bardziej znośnym, dającym się kontrolować.

Niezwykle ważnym aspektem jest także społeczna natura Halloween oraz celebracja różnorodności stawianej w świetle akceptacji i tolerancji. Ludzie wywodzący się z różnych kultur czy wierzeń, o odmiennych zainteresowaniach i spojrzeniach na świat, mogą znaleźć wspólną płaszczyznę porozumienia. W czasie tego święta mogą budować relacje, które wzmacniają ich duchowy dobrostan.

Ostatecznie więc Halloween przypomina nam, że warto cieszyć się chwilą i traktować życie z przymrużeniem oka, ale też zawsze być otwartym na wszelkiego rodzaju odmienność.

Negatywny wpływ Halloween

Niestety istnieją także negatywne aspekty tego święta. W dużej mierze zależą one od samych ludzi – ich podejścia do tego, o czym pisałem przed chwilą. Niektórzy nie potrafią zapanować nad własnymi przesądami czy brakiem tolerancji. Inni skupiają się nie na tym, co naprawdę ważne. W efekcie niejednokrotnie dochodzi do konfliktów i wzmacniania negatywnych wzorców, jak nadmierna komercjalizacja Halloween.

Z biegiem czasu święto to przerodziło się w dzień pełen aktywności i jest obecnie jednym z najchętniej obchodzonych świąt w Stanach Zjednoczonych [2], a coraz częściej także w innych regionach świata (głównie w Europie). Co roku miliony ludzi obchodzą Halloween, przebierając się, chodząc po domach w poszukiwaniu słodyczy i organizując inne rozrywki.

Choć ta niezwykle fascynująca tradycja ma swoje korzenie w dawnych wierzeniach, obecnie jest głównie okazją do… kupowania nowych produktów. Patrząc z perspektywy naukowej, konsumpcja w tym kontekście stanowi bogate źródło praktyk rytualnych, a trzeba pamiętać, iż obrzędy związane ze śmiercią są jednymi z najpotężniejszych. Bardzo mocno wpływają na rozwój duchowy człowieka, więc ich komercjalizacja może okazać się niezwykle niebezpieczna.

Dekoracje, kostiumy czy nadmierne spożywanie słodyczy prowadzą do ogromnego marnotrawstwa zasobów, które wszak mogłyby zostać wykorzystane do znacznie ważniejszych celów. Kostiumy i dekoracje są z reguły wykonane z taniego plastiku i syntetycznych materiałów, niekorzystnych dla środowiska. W dodatku spora ilość produktów halloweenowych jest wyrzucana zaraz po zakończeniu święta.

To prawda, że Halloween jest okazją do zabawy, upamiętnienia zmarłych przodków oraz refleksji nad życiem. Niestety, na przestrzeni kilku ostatnich dziesięcioleci święto to zostało niezwykle mocno skomercjalizowane. Wielu badaczy współczesnej kultury wskazuje na fakt, że pod pozorną beztroską kryje się problem nieodpowiedzialnego konsumpcjonizmu.

Na co warto zwrócić uwagę?

Oto kilka aspektów związanych z komercjalizacją Halloween, o których moim zdaniem należy pamiętać:

• Nieprzemyślane zakupy: Sklepy oferują szeroką gamę produktów związanych z Halloween, począwszy od kostiumów, dekoracji, słodyczy, skończywszy na różnego rodzaju gadżetach. Jest tego tak dużo, że… aż strach. Chyba nie o taki rodzaj grozy tutaj powinno chodzić.
• Niepohamowany marketing: Dla wielu firm Halloween to okazja do zwiększenia obrotów, co często zachęca je do prowadzenia intensywnej kampanii promocyjnej. Wpływ mediów i reklam nakłania klientów do kupowania produktów związanych ze świętem, co przyczynia się do wzrostu konsumpcjonizmu.
• Nadmierne spożywanie słodyczy: Zbieranie przez dzieci cukierków jest kluczowym elementem Halloween. Ale przecież ktoś musi je najpierw wyprodukować (słodycze, nie dzieci – chociaż to również, ale kwestią demografii się teraz nie zajmujemy), kupić i rozdać. A na końcu tego łańcuszka konsumenckich uciech jest utrata zdrowia z powodu złych nawyków.
• Negatywny wpływ na środowisko: Komercjalizacja Halloween doprowadziła do nadmiernej produkcji plastikowych dekoracji i jednorazowych kostiumów, co z kolei negatywnie wpływa na naszą planetę. Jeśli chcesz obejrzeć coś naprawdę przerażającego, zajrzyj do wyszukiwarki i wpisz hasło „śmieci w oceanie”. To dopiero horror.
• Presja konsumencka: Współczesne trendy kulturowe wywierają na nas silną presję zakupową, zwłaszcza w przypadku dzieci. Wiele osób nie potrafi psychicznie poradzić sobie z „wymogami” otoczenia, przez co wpada w spiralę konsumpcjonizmu. Halloween nie ma w tej kwestii pozytywnego wpływu.

Można zaryzykować stwierdzenie, że Halloween jako święto utraciło pierwotne znaczenie, zyskując w zamian oblicze bezrefleksyjnej imprezy. Choć wydaje się niegroźne, pod pozorem dobrej zabawy mamy do czynienia z problemem marnotrawstwa, nadmiernej konsumpcji oraz szkodliwych duchowych wpływów.

Świadome obchodzenie Halloween

Świętowanie Halloween może przynieść znacznie więcej korzyści, gdy podejdziemy do niego świadomie. To nie tylko okazja do przebrania się w dziwaczny kostium czy zebrania dużej ilości darmowych słodyczy. To przede wszystkim czas na refleksję oraz wzmacnianie więzi międzyludzkich.

Świadome obchodzenie Halloween to szansa na powrót do pierwotnego znaczenia tego święta. Jeśli zgłębisz wiedzę na temat tradycji, historii oraz duchowego wymiaru Halloween, znajdziesz dla siebie najbardziej niesamowity moment w roku, który pomoże Ci zrozumieć relację między światem żywych i umarłych oraz ideę duchowej transformacji.

Możesz pochylić się nad własnymi lękami i wyzwaniami, z jakimi mierzysz się w swoim życiu. Halloween pozwala spojrzeć na strach w sposób bardziej przemyślany i zdystansowany. A to przecież umożliwia nie tylko lepsze zrozumienie siebie, lecz także budowanie wewnętrznej siły i odporności psychicznej.

Ostatecznie więc Halloween to nie tylko okazja do zabawy, ale również czas na rozwój osobisty. Na kreowanie czegoś oryginalnego i budowanie fundamentów pod przyszłe sukcesy – tak materialne, jak i duchowe. Jeśli podejdziesz do tego święta w świadomy sposób, nauczysz się czegoś ważnego. Nie napiszę w tym miejscu, co to będzie, ponieważ każdy człowiek ma własne lekcje do odrobienia.

Z mojej strony pozostaje tylko życzyć Ci zwycięstwa nad każdą mroczną siłą, która zżera Cię od środka. Mam nadzieję, że znajdziesz sposób na uczynienie Halloween nie tylko przyjemnym, ale i owocnym świętem.

Bibliografia

1. Nicholas Rogers: Halloween. From Pagan Ritual to Party Night, Oxford University Press, 2003 r.
2. Praca zbiorowa: The Better Days Books Vintage Halloween Reader, Lulu Press, 2008 r.
3. Ruth Edna Kelley: The Book of Hallowe’en. The Origin and History of Halloween, CreateSpace Independent Publishing Platform, 2014 r.
4. Lisa Morton: The Halloween Encyclopedia, McFarland and Company, 2014 r.
5. Xavier Aldana Reyes: Horror. A Literary History, British Library Publishing, 2016 r.
6. Lisa Morton: Trick or Treat. A History of Halloween, Reaktion Books, 2019 r.
7. Mickie Mueller: Halloween. Mały przewodnik, Wydawnictwo Kobiece, 2023 r.

Przypisy

[1] O sztuce związanej z tym magicznym świętem możesz przeczytać w artykule: Sztuka na Halloween – książka, film… coś więcej niż zwykły horror.

[2] Według National Retail Federation, Halloween jest w USA drugim co do wielkości świętem handlowym po Bożym Narodzeniu. Podobno jedna czwarta wszystkich słodyczy sprzedawanych rocznie w Stanach Zjednoczonych jest kupowana właśnie z okazji Halloween.