Strona Główna › Książki › Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy – Helmut Schoeck

Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy – Helmut Schoeck

Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy – Helmut Schoeck | Fot. Okładka książki

Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy (Helmut Schoeck) to książka, która może zaniepokoić wiele osób. Głównie takich, które mają dość ogólną wiedzę na temat ludzkiego społeczeństwa – tak współczesnego, jak i tego dawno minionego.

Bo cóż może być przyjemnego w uświadomieniu sobie, że negatywne emocje (jak chociażby tytułowa zawiść) stanowią jeden z najważniejszych czynników większości rzeczy, które tworzy ludzkość? Zapewne nie jest to dobra wiadomość. Nie świadczy o nas zbyt dobrze.

Niemniej jednak wiedza przedstawiona w książce Helmuta Schoecka może dać czytelnikowi bardzo dużo do myślenia. Gdy bowiem spojrzymy na społeczeństwo od innej strony, niż przywykliśmy to robić, wyłoni się znacznie bardziej spójny obraz.

Obraz, który po prostu trzeba poznać.

Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy

To klasyczne studium jest jedną z niewielu książek (a być może jedyną), w których tak wnikliwie przeanalizowane zostały przeróżne aspekty zawiści. Profesor Schoeck, wybitny socjolog i antropolog, opierając się na literaturze, filozofii, psychologii i naukach społecznych, wyjaśnia zarówno konstruktywne, jak i destrukcyjne konsekwencje zazdrości w życiu społecznym.

Tak, tematem książki Schoecka jest najbardziej niszczycielskie uczucie znane człowiekowi. Według teorii autora, zawiść stanowi paradoksalnie kluczową siłę napędową naszego rozwoju – zarówno indywidualnego, jak i grupowego.

Potencjał zawiści jest konieczny, jeśli człowiek ma być w stanie ocenić słuszność i sprawiedliwość rozwiązań problemów, z jakimi styka się w swoim życiu. [Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy, s. 9]

Można powiedzieć, że zawiść jest częścią nas wszystkich, leży u podstaw życia człowieka jako istoty społecznej. Istnienie zawiści bardzo dużo wyjaśnia (na szczęście nie wszystko) i wydaje się, że bez niej (oraz różnych sposobów jej pokonywania) nie jesteśmy w stanie prawidłowo funkcjonować.

Z takiego przynajmniej założenia wychodzi profesor Schoeck i przedstawia czytelnikom całe mnóstwo dowodów historycznych. Od starożytnej Grecji czy Maorysów, przez rewolucję francuską, literaturę czy filozofię, aż po Stalina, Hitlera i innych im podobnych. W książce Schoecka znajdujemy sporo źródeł, które potwierdzają, że zazdrość wyjaśnia wiele osobistych i politycznych decyzji.

Groźba zawiści z definicji dotyczy każdej jednostki, która nigdy nie może być pewna, że jakiś zawistnik nie czeka gdzieś na okazję, by zemścić się za fakt, że powodzi się jej lepiej niż jemu. [Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy, s. 397]

Czy jednak jesteśmy skazani na zawiść? A może istnieją sposoby na jej wyeliminowanie z naszego życia? Czy kiedykolwiek nauczymy się panować nad własnymi destruktywnymi instynktami? Jak bardzo pokonywanie zawiści (i zawistników) przyczynia się do rozwoju ludzkiego społeczeństwa?

Te i inne pytania nasuwają się już na początku lektury. I choć Helmut Schoeck nie odpowiada na wszystkie, z pewnością dostarcza wystarczająco dużo informacji, by czytelnik zyskał solidny punkt wyjścia do własnych poszukiwań.

Zawiść – recenzja

Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy po raz pierwszy została opublikowana w 1966 roku, ale przedstawione w niej wnioski są nadal aktualne. W świetle bieżących wydarzeń – zarówno w kraju, jak i za granicą – wydają się aż nadto aktualne. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że jest to książka na czasie. Jej lektura może bowiem rzucić nowe światło na to, co się dzieje w naszym społeczeństwie. I jak z tym walczyć.

Kiedy więc rozpoczynałem lekturę, miałem przed oczami twarze ludzi powszechnie znanych z portali newsowych oraz telewizji. Polityków, ludzi kościoła, dziennikarzy oraz zwykłych obywateli – wszystkich tych, których przepełnia zawiść. Ich wykrzywione złowrogim grymasem twarze widzę bardzo często.

Nie da się ukryć, że zawiść odgrywa ważną rolę w wielu kulturach. Zawistników znajdziemy wszędzie. W dodatku bardzo łatwo ich wypatrzyć. Ich zachowanie jest często bardzo charakterystyczne. Sam również znam kilka takich osób i z przykrością muszę stwierdzić, że nie mam możliwości wykluczenia ich ze swojego życia.

Może właśnie dlatego książkę Helmuta Schoecka uważam za tak interesującą i pomocną. Zebrane w niej informacje pozwalają lepiej zrozumieć, z czego wynika ludzka zawiść, jaką (naprawdę) odgrywa rolę w naszym życiu oraz jak ludzie sobie z nią radzą. Wszak nasza historia nie ma jedynie negatywnego wydźwięku. Jest w niej także sporo dobrych rzeczy – rodzących się w punkcie pokonywania zawiści.

Myślę, że Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy to jedna z tych książek, które powinny się znaleźć w bibliotece każdego człowieka szczerze zainteresowanego kondycją naszej cywilizacji oraz... jej przyszłością. Ten, kto umie uczyć się na błędach przeszłości, ma przecież szansę uniknąć ich następnym razem, gdy stanie oko w oko z podobnymi okolicznościami.

Napiszę krótko: jeśli chcesz się rozwijać (intelektualnie, duchowo), przeczytaj dzieło Schoecka.

I trzymaj je na półce w swojej domowej biblioteczce, by przypominała ci przez całe życie, czego unikać w swoim myśleniu i postępowaniu.

Wrażenia pozytywne:

• Rozdział pt. Zawiść w filozofii okazał się dla mnie wyjątkowo satysfakcjonującą lekturą. Chyba najbardziej przypadł mi do gustu z całej książki. Można powiedzieć, że jest to takie skrótowe kompendium myśli filozoficznej dotyczącej zawiści.
• W treści znajduje się bardzo dużo cytatów i przypisów ze źródłami. To cenne wskazówki ułatwiające poszukiwania dodatkowej literatury.
• Indeks – to jeden z tych elementów, których często brakuje mi w innych książkach. Tym razem się nie zawiodłem. Nie każdy czytelnik zwraca uwagę na indeks, ale dla mnie jest to bardzo ważna pomoc w nawigowaniu po książce, kiedy szukam konkretnych informacji.

Wrażenia negatywne:

• Momentami odnosiłem wrażenie, że książka jest nieco przegadana. Fascynujące fragmenty przeplatają się z dość nudnymi sekcjami, które – w moim odczuciu – nie są konieczne do pełnego zrozumienia tematu.

Kim był Helmut Schoeck?

Helmut Schoeck (1922-1993) był austriacko-niemieckim socjologiem i pisarzem. Jest najbardziej znany ze swojej książki pt. Zawiść: źródło agresji, destrukcji i biedy, wydanej po raz pierwszy w 1966 roku, która przyniosła mu międzynarodową sławę.

Zawiść: dane szczegółowe

Tytuł oryginału: Der Neid
Autor: Helmut Schoeck
Tłumaczenie: Karol Nowacki
Wydawnictwo: Fijorr Publishing
Rok wydania: Warszawa 2012 (wydanie I)
Liczba stron: 418
Okładka: miękka
ISBN: 978-83-89812-85-8