Siddhartha
Hermann Hesse

Siddhartha to jedna z najważniejszych i najpoczytniejszych książek Hermanna Hesse, po raz pierwszy wydana w 1922 roku. Można powiedzieć, że jest to indyjska odmiana "powieści rozwojowej" (Bildungsroman). Przedstawia realia świata oraz filozofii indyjskiej, co jest wynikiem podróży autora do Indii w 1911 roku.

Książka napisana prostym językiem, nieco lirycznym, bardzo szybko zyskała na popularności. Wydana w Stanach Zjednoczonych w 1951 roku, stała się dziełem w znacznym stopniu oddziaływującym na ówczesną myśl duchową oraz zainspirowała rzesze ludzi do poszukiwania własnej ścieżki.

Siddhartha, potomek rodu braminów, w młodości nie znajduje spełnienia ani w praktykowaniu tradycyjnej kontemplacji, ani w naukach Buddy. Porzuca rodzinne strony i zajmuje się kupiectwem. Ale także powodzenie w interesach, bogactwo i miłość zmysłowa nie dają mu zadowolenia. Dopiero wybierając życie w ubóstwie i blisko natury, bohater dochodzi do głębokiej harmonii ze światem - osiąga mądrość poza wszelką religią i filozofią.

Słowo Siddhartha składa się z dwóch sanskryckich słów: siddha ("osiągnięty") oraz artha ("co było poszukiwane"). Jako całość oznacza więc: "ten, który znalazł sens (istnienia)" lub "ten, który osiągnął swoje cele". Co ciekawe i warte zaznaczenia w tym miejscu, Budda nazywał się Siddhartha Gautama, książę Kapilavastu. Podobieństwo imion zapewne nie jest tutaj przypadkowe.

Hesse wskazuje, że doświadczenie - całość świadomych wydarzeń ludzkiego życia - jest najlepszym sposobem na zbliżenie się do zrozumienia rzeczywistości oraz osiągnięcie oświecenia. Stworzona przez autora historia podróży, jaką odbywa Siddhartha, pokazuje jedną ważną rzecz. Mianowicie, że zrozumienie nie jest osiągalne poprzez intelekt lub zanurzenie się w cielesnych rozkoszach świata. Dopiero całość wszystkich doświadczeń pozwala bohaterowi powieści osiągnąć zrozumienie.

Poszczególne zdarzenia są bez znaczenia, zdaje się mówić Hermann Hesse, gdy rozpatrywane są każde z osobna. Koncentracja na świecie biznesu i miłości nie prowadzi bohatera do nirwany. Nie znaczy to jednak, że te sfery życia są niepotrzebne i rozpraszają uwagę. Okazuje się bowiem, że każde zdarzenie i podjęte działanie przynosi doświadczenie, które ostatecznie prowadzi do zrozumienia.

Siddhartha - cytaty

*** Kiedy ktoś szuka - rzekł Siddhartha - wówczas łatwo może się zdarzyć, że oczy jego widzą już tylko to, czego szukają, że nie jest w stanie niczego znaleźć, nic do siebie dopuścić, bo myśli tylko o tym, czego szuka, bo ma przed sobą cel, bo jest opętany myślą o celu. Wszak szukać znaczy mieć cel. Zaś znajdować, to być wolnym, być otwartym, nie mieć żadnego celu. Ty, o czcigodny, jesteś może w istocie poszukiwaczem, bo goniąc za celem, nie dostrzegasz pewnych rzeczy, które masz przed oczyma.

*** Słowa wyrządzają krzywdę tajemnemu sensowi, gdy się coś wypo­wiada na głos, wszystko się od razu zmienia, robi się trochę fałszywe, trochę głupawe — zresztą to też jest dobre, to też mi się podoba, z tym też się całkowicie zgodzę, że coś, co dla jednego jest skarbem i mądrością, dla drugiego trąci zawsze głupotą.

*** Przeważnie ludzie są jak liść, co leci z wiatrem to tu, to tam, kręci się i wiruje, aż spadnie na ziemię. Inni zaś, nieliczni, są jak gwiazdy, które poruszają się stałym torem, nie dosięgnie ich żaden wiatr, w samych sobie znajdują prawo i drogę.

*** [...] myślenie polega właśnie, jak mu się zdawało, na dociekaniu przyczyn i jedynie w ten sposób wrażenia stają się wiedzą i nie giną, ale nabierają wagi i poczynają emanować tym, co się w nich zawiera.

*** Mądrości nie daje się przekazać. Gdy mędrzec stara się przekazać jakąś mądrość, brzmi to zawsze jak głupstwo. [...] Można przekazywać wiedzę, ale nie mądrość. Mądrość można znaleźć, można nią żyć, można się na niej wspierać, można dzięki niej czynić cuda, ale wypowiedzieć jej i nauczać nie sposób.

*** Sens i istota znajdowały się nie gdzieś poza rzeczami, ale w nich, we wszystkim.

Siddhartha: wersja filmowa

Wersja filmowa Siddharthy powstała w 1972 roku, z Shashi Kapoor w roli głównej. Reżyserem obrazu był Conrad Rooks.
W 1971 roku pojawiła się też surrealistyczna adaptacja (Western - musical) pod tytułem Zachariasz (Zachariah). W roli tytułowej wystąpił John Rubinstein, a reżyserem był George Englund.

Kim był Hermann Hesse?

Hermann Hesse (ur. 2 lipca 1877 roku w Calw, zm. 8 sierpnia 1962 roku w Montagnoli) był pisarzem, poetą i eseistą niemieckim o poglądach pacyfistycznych. Okazjonalnie zajmował się również malarstwem i rysunkiem. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1946 r. Otrzymał ją za "inspirującą twórczość, która w swoim rozwoju ku śmiałości i głębi reprezentuje zarówno klasyczne ideały humanisty, jak i wysokie wartości stylu", za "szlachetnie podniosłą i różnorodną poezję, która zawsze wyróżniała się świeżością natchnienia i rzadko spotykaną czystością ducha", a także za "talent epicki i dramatyczny". W opinii Tomasza Manna, twórczość Hermanna Hesse należy do "szczytowych i najczystszych dokonań naszej epoki".

Siddhartha: dane szczegółowe

Tytuł: Siddhartha
Podtytuł: 112 medytacji pozwalających odkryć twoją tajemnicę
Tytuł oryginału: Siddhartha
Autor: Hermann Hesse
Tłumaczenie: Małgorzata Łukasiewicz
Wydawnictwo: PIW Państwowy Instytut Wydawniczy
Rok wydania: 2007
Data premiery: 2007-01-01
Język wydania: polski
Język oryginału: niemiecki
Ilość stron: 136