Strona Główna › Przydatne pojęcia › Samoocena, czyli poczucie własnej wartości

Czym jest samoocena? | Fot. Pixabay

Samoocena, czyli poczucie własnej wartości

Czym jest samoocena? W psychologii termin ten jest używany w odniesieniu do ogólnego poczucia własnej wartości czy też postawy wobec samego siebie. Samoocena jest często postrzegana jako czyjaś opinia na swój temat, mogąca obejmować różne przekonania, takie jak ocena wyglądu, przekonań, uczuć i zachowań. Poczucie własnej wartości jest jednym z najważniejszych wyznaczników jakości życia.

Przyczyny niskiej samooceny

Wielu ludzi zastanawia się, co zrobić, żeby podnieść poczucie własnej wartości. Często spotykam osoby mające niskie mniemanie o sobie. Dlaczego nie potrafią siebie docenić? Przyczyn może być wiele, ale jest kilka czynników, które występują zdecydowanie częściej niż inne. Zwykle wszystko zależy od środowiska, w jakim dana osoba została wychowana, jej statusu społecznego czy wieku. Przyglądając się bliżej zagadnieniu niskiego poczucia własnej wartości, dostrzegamy takie czynniki jak:

1. Wygląd fizyczny – jest bardzo częstą przyczyną niskiego mniemania o sobie. Szczególnie w dzisiejszych czasach, kiedy to popkultura lansuje piękno. Osoby o mniej atrakcyjnej aparycji mogą czuć się gorsze – szczególnie, gdy porównają się ze znanymi ludźmi świata mody, kultury czy sportu.

2. Porównywanie się z innymi – może mieć destrukcyjny wpływ na samoocenę. Zwłaszcza rodzice nie powinni porównywać między sobą rodzeństwa i faworyzować jednego z dzieci. Taka sytuacja może doprowadzić do utraty zaufania do samego siebie.

3. Negatywne doświadczenia – niektórzy ludzie traktują złe doświadczenia jako powód do umniejszania swojej wartości. Ilekroć przytrafi się im coś nieprzyjemnego, odbierają to jako sygnał, że coś z nimi nie tak.

4. Krytyka – kiedy ciągle komuś przypominamy, że jest w czymś kiepski, albo krytykujemy go z byle powodu, wówczas taka osoba traci pewność siebie. Zaczyna postrzegać siebie jako bezwartościowego człowieka, co nieodmiennie prowadzi do pesymizmu.

5. Nadmierne oczekiwania – ludzie często mają wobec siebie (lub innych) zbyt duże oczekiwania. Jeśli człowiek nie jest w stanie ich wszystkich zrealizować, ma poczucie zawodu. Nie każde marzenie się spełnia. Zapominając o tym, można łatwo zacząć oceniać siebie jako osobę nieudolną.

6. Sukces jest zazwyczaj źródłem satysfakcji. Ludzie ciężko pracują, by go odnieść. Zdarza się jednak, że ponoszą porażkę. Niepowodzenie czasami jest traktowane jak dowód małej wartości człowieka.

7. Bezrobocie – w dobie kryzysu gospodarczego wiele osób pozostaje bez pracy. Poszukiwanie zatrudnienia przez dłuższy czas, często prowadzi do poczucia bezradności, a co za tym idzie – do negatywnego myślenia na swój temat. Niewydolność finansowa oraz niska pozycja społeczna powodują, że człowiek tworzy w swoim umyśle nieprawdziwy obraz samego siebie.

8. Presja otoczenia może prowadzić do wewnętrznego konfliktu. Człowiek nie zawsze jest taki sam, jak jego otoczenie. Zdarza się, że ma zupełnie inny pomysł na życie niż jego rodzice czy rówieśnicy. Odstawanie od grupy wywołuje stres i strach przed niezrozumieniem. W skrajnych przypadkach prowadzi do uznania siebie za gorszego tylko dlatego, że nie jest się takim samym jak inni.

9. Zdrada w miłości jest szczególnie dotkliwym doświadczeniem. Osoba zdradzona często zaczyna wątpić w siebie i swoją wartość.

10. Zły stan zdrowia również wpływa na samoocenę. Jeśli jakość życia jest zagrożona, np. przez chorobę przewlekłą, człowiek odczuwa przygnębienie, w konsekwencji którego jego poczucie własnej wartości znacznie się obniża.

Objawy niskiej samooceny

W zależności od danej osoby, niski poziom poczucia własnej wartości objawiać się może na różne sposoby. Do najczęstszych objawów należą:

• niepokój;
• potrzeba ciągłego potwierdzania tego, że prawidłowo się postępuje;
• tzw. głód miłości;
• niechęć do podejmowania wyzwań, a co za tym idzie – unikanie bardziej ambitnych celów;
• brak zdecydowania w działaniu i podejmowaniu decyzji;
• poddawanie się w obliczu pierwszych trudności;
• zaburzenia odżywiania, które mogą doprowadzić do pojawienia się problemów ze zdrowiem;
• wysoki poziom samokrytyki i przykładanie zbytniej wagi do tego, jak jest się ocenianym przez innych ludzi;
• ignorowanie własnych potrzeb;
• depresja i powtarzające się napady smutku;
• perfekcjonizm – w znaczeniu dążenia do absolutnej doskonałości jako sposobu na uniknięcie krytyki;
• odrzucanie komplementów i niedocenianie własnych zalet oraz umiejętności;
• zamartwianie się przyszłością;
• brak asertywności, czyli umiejętności odmawiania;
• poczucie winy i nieustanne potępianie siebie, z czym wiąże się nadmierna koncentracja na popełnianych błędach;
• wycofanie się z życia społecznego poprzez unikanie kontaktów towarzyskich (zamykanie się w sobie);
• negatywne nastawienie do każdej dziedziny życia.

Napraw swoją wizję siebie

Niezwykle istotny wpływ na życie człowieka ma jego poczucie własnej wartości. To od niego zależy, czy czerpiemy satysfakcję ze swoich osiągnięć oraz czy potrafimy radzić sobie z ponoszonymi porażkami. Dlatego też tak ważne jest, żebyś miał wysokie poczucie własnej wartości. Jeśli go brakuje – zmień to. Nie bój się pracować nad sobą. Możesz stać się lepszą wersją siebie. To naprawdę nie jest takie trudne, jak się wydaje.

Zacznij od tych kilku punktów, które zamieściłem poniżej.

1. Praktyka zdrowych nawyków

Nie ma chyba skuteczniejszego sposobu na dobrą samoocenę niż nauczenie siebie dbania o zdrowie i dobry wygląd (np. ubiór). Pamiętaj, żeby prawidłowo odżywiać się; bądź aktywny fizycznie, zadbaj o odpowiednią ilość snu i higienę osobistą. To może wydawać się oczywiste, ale zdrowy i schludny wygląd jest fundamentem wysokiego poczucia własnej wartości.

2. Doceń swoje ciało

Nawet jeśli nie jesteś najpiękniejszą osobą na Ziemi, nie znaczy to, że nie możesz czuć się dobrze we własnym ciele. To, w jaki sposób oceniamy swoje ciało, bardzo często przekłada się na ocenę całej naszej osoby. Zaakceptuj swoje ciało ze wszystkimi jego niedoskonałościami. One nie czynią cię gorszym.

3. Dowiedz się, kim jesteś

Dobra samoocena oznacza również czerpanie radości z tego, kim się jest. Wielu ludzi nie stara się poznać siebie, jakby bali się tego, co mogą znaleźć w głębi swojej istoty. Nie mają jasno sprecyzowanych wartości i norm moralnych; a nawet, jeśli je mają – nie żyją według nich. Zastanów się, co cenisz w życiu najbardziej, jakie wartości są dla ciebie ważne. Przyjrzyj się swoim wadom i zaletom. Zrób to szczerze i z odpowiednim dystansem. Nie osądzaj siebie w kategoriach "zły-dobry". Po prostu musisz się dowiedzieć, kim jesteś. Następnie możesz określić, kim chciałbyś być i co musisz zrobić, by tym kimś się stać.

4. Ucz się nowych rzeczy

"Nauka to klucz do potęgi" – to stare przysłowie ma o wiele więcej znaczeń, niż się na pierwszy rzut oka wydaje. Dzięki uczeniu się nowych rzeczy zyskasz nadzieję i będziesz patrzył na przyszłość z uśmiechem na twarzy. W twoim życiu ciągle będzie się coś zmieniać; nie będzie stagnacji i znudzenia.

5. Nie staraj się wszystkich zadowalać

To nigdy nie działa. Wspaniale jest być miłym i pomocnym, ale nie możesz pozwolić na wykorzystywanie siebie tylko po to, by zadowolić innych ludzi.

6. Przyjrzyj się swoim zachowaniom

Wielu ludzi atakuje samych siebie, nawet o tym nie wiedząc. Budują negatywny obraz siebie, utrwalając przez to autodestrukcyjne postępowanie. Rozpoznanie tego mechanizmu pozwala na przerwanie błędnego koła.

7. Zastanów się, co sprawia ci radość

– i rób to jak najczęściej! Osoby o niskiej samoocenie często mają długą listę rzeczy, których – według własnego mniemania – nie są w stanie zrobić. Uważają, że brak im umiejętności, warunków lub pieniędzy na realizowanie marzeń. Nie zgadzaj się na takie myślenie. Zamiast tego zrób to, czego pragniesz. Działaj pomimo braku wiary w powodzenie. Zobaczysz, jak szybko okaże się, że byłeś w błędzie.

Siedem propozycji, które znajdują się powyżej, to dopiero początek pracy nad sobą. Kiedy już zaczniesz, szybko przekonasz się, że z każdym dniem jest coraz łatwiej wierzyć w siebie. Nie zwracaj uwagi na ludzi, którzy będą próbowali cię demotywować. A przede wszystkim nie poddawaj się!