Strona Główna › Przydatne pojęcia › Nerwica

Czym jest nerwica? | Fot. Pixabay

Nerwica

Nerwica, inaczej znana jako zaburzenia nerwicowe lub zaburzenia lękowe, to zaburzenia psychiczne, które charakteryzują się bardzo różnymi objawami. Nerwica to każde zaburzenie normalnego funkcjonowania człowieka, którego wynikiem jest psychiczna walka (konflikt intrapersonalny).

Nerwica na ogół zakłóca to, co jest uznawane za normalne funkcjonowanie, ale nie wpływa na postrzeganie rzeczywistości danej osoby. Jeśli prawidłowe postrzeganie rzeczywistości jest zakłócone, wówczas mówimy już o psychozie.

Czym jest nerwica?

Nerwica to długoterminowy negatywny stan emocjonalny. Osoby znerwicowane mają tendencję do bycia bardziej przygnębionymi. Cierpią z powodu poczucia winy, zazdrości, gniewu czy lęku. Są też o wiele bardziej surowe w ocenie własnej osoby niż inni. Wydają się być szczególnie wrażliwe na stres środowiskowy i źle na niego reagują. Mogą postrzegać zwykłe codzienne sytuacje jako groźne i problematyczne, mogące prowadzić do rozpaczy.

Nerwica jest zaburzeniem funkcjonalnym, które sprawia, że nad osobowością człowieka dominują negatywne emocje, obsesyjne myśli, zachowania kompulsywne oraz dolegliwości fizyczne (nie mające obiektywnych źródeł chorobowych).

W łagodniejszej formie, nerwica charakteryzuje się odczuwaniem nadmiernego niepokoju i niezdecydowania oraz pewnym stopniem społecznego niedostosowania.

Według teorii psychoanalitycznej, nerwice mogą być zakorzenione w mechanizmach obronnych ego, ale te dwa pojęcia nie są synonimami. Mechanizmy obronne są normalnym elementem ludzkiego rozwoju i utrzymania spójnego poczucia własnej osoby. Tylko te myśli i zachowania, które wywołują problemy w życiu człowieka, mogą być nazywane nerwicą.

Etymologia słowa nerwica

Termin nerwica (ang. neurosis) został wprowadzony w 1769 roku przez szkockiego lekarza Williama Cullena (1710-1790). Słowo to pochodzi z połączenia słów neuron (gr. nerw) oraz -osis (łac. nienormalny stan). Termin neuroza jest używany w psychologii od 1871 roku, natomiast zastosowanie kliniczne w psychiatrii rozpoczęło się w 1923 roku.

Nerwica w teorii C. G. Junga

Podejście Junga do kwestii nerwicy okazało się szczególnie skuteczne w przypadku pacjentów, którzy byli dobrze dostosowani do standardów socjalnych, ale problemem były dla nich pytania natury egzystencjalnej. Jung zauważył, że ludzie często stają się neurotyczni, kiedy zadowalają się nieodpowiednimi lub błędnymi odpowiedziami na pytania dotyczące ważnych życiowych kwestii.

[Współczesny człowiek] jest ślepy na fakt, że przy całej swojej racjonalności i efektywności, jest opętany przez "moce", które są poza jego kontrolą. Jego bogowie i demony nie zniknęły w ogóle; po prostu otrzymali nowe nazwy. [bogowie i demony – przyp. tłum.] Trzymają człowieka w ciągłym biegu pełnego niepokoju, niejasnych obaw, powikłań psychologicznych, niezaspokojonej potrzeby zażywania tabletek, alkoholu, tytoniu, jedzenia - i przede wszystkim długiej listy nerwic.

Nerwica w teorii Karen Horney

W swojej ostatniej książce, Neurosis and Human Growth, Karen Horney przedstawiła kompletną teorię pochodzenia i rozwoju nerwicy. Według autorki, nerwica jest zniekształconym sposobem patrzenia na świat i na samego siebie. Horney przekonuje, że nerwica jest przekazywana dziecku przez jego otoczenie i może przybrać wiele form.

[str. 18] ludzie w otoczeniu [dziecka] są zbyt pochłonięci własnymi nerwicami, aby móc kochać dziecko, czy nawet dostrzegać w nim konkretną osobę; ich postawy wobec dziecka są określone przez ich własne potrzeby i neurotyczne reakcje.

Rzeczywistość dziecka zostaje więc zniekształcona przez rodziców. Dorastając pod opieką neurotycznych osób, dziecko szybko traci pewność siebie, co prowadzi do odczuwania wewnętrznego niepokoju. Aby poradzić sobie z tym lękiem, wyobraźnia dziecka tworzy wyidealizowany obraz siebie:

[str. 22] Każdy człowiek tworzy swój osobisty wyidealizowany obraz w oparciu o własne doświadczenia, swoje dziecięce fantazje, szczególne potrzeby, a także jego wrodzonych zdolności. Gdyby nie to, nie byłby w stanie osiągnąć poczucia identyfikacji i jedności [ze społeczeństwem - przyp. tłum.]. Człowiek idealizuje, aby rozpocząć wprowadzanie swojego "rozwiązania" podstawowego konfliktu: uległość staje się dobrocią, miłością, świętością; agresja staje się siłą, przywództwem, bohaterstwem, wszechmocą; rezerwa staje się mądrością, samowystarczalnością, niezależnością. W tym konkretnym rozwiązaniu, pojawiające się braki lub wady są zawsze przygaszone lub retuszowane.

Według Karen Horney, łagodne zaburzenia lękowe i pełnowymiarowe zaburzenia osobowości podchodzą pod podstawowy schemat nerwicy w różnych stopniach nasilenia. Z kolei przeciwieństwem nerwicy jest stan określany przez Horney jako samorealizacja - reagowanie na świat z pełną głębią swoich spontanicznych uczuć, a nie z lękiem napędzanym poczuciem przymusu. Horney porównuje ten proces do żołędzia, który rośnie i staje się drzewem.

Objawy nerwicy

Istnieje wiele różnych nerwic: zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, obsesyjno-kompulsywne zaburzenia osobowości, zaburzenia kontroli impulsów, zaburzenia lękowe, histeria, a także wiele różnorodnych fobii. Zaburzenia nerwicowe mogą przyjmować następujące formy:

• Objawy emocjonalne: fobie (patologiczny lęk przed pewnymi przedmiotami, zwierzętami czy sytuacjami), nieokreślony niepokój, apatia i brak motywacji, anhedonia (brak zdolności odczuwania przyjemności), poirytowanie, chwiejność emocjonalna (labilność), zaburzenia snu (np. bezsenność), nagłe napady lęku, przygnębienie, zaniżone poczucie własnej wartości.
• Objawy somatyczne: bóle napięciowe (głowy, serca, żołądka, kręgosłupa), drżenie kończyn, zawroty głowy, ucisk w klatce piersiowej, brak czucia w pewnych obszarach skóry (analgezja, anestezja), nadmierna wrażliwość na bodźce, zaburzenia wzroku lub słuchu, trudności z oddychaniem, porażenia narządów ruchu, zespoły objawów charakterystyczne dla niektórych chorób czy stanów fizjologicznych (np. zaburzenia mowy, urojona ciąża, napady drgawkowe przypominające padaczkę, zaburzenia równowagi, etc), zaburzenia seksualne (np. anorgazmia, przedwczesny wytrysk, zaburzenia erekcji).
• Zaburzenia funkcji poznawczych: zaburzenia pamięci, natręctwa ruchowe, trudności w koncentracji uwagi, subiektywnie odczuwalne zmiany w percepcji rzeczywistości (np. derealizacja), obsesyjne myśli (uporczywie powracające myśli).

Przyczyny nerwicy

Na występowanie zaburzeń nerwicowych mają wpływ następujące czynniki:

• ogólny stan fizyczny organizmu - w tym szczególnie stan układu nerwowego i zaburzenia na poziomie neuroprzekaźników;
• konfliktowe sytuacje życiowe, które obciążają psychikę - można wśród nich wymienić silne przeżycia o charakterze negatywnym (np. wypadki, urazy), sytuacje stresowe (szczególnie długotrwałe);
• wpływ otoczenia - szczególne znaczenie ma tutaj okres dzieciństwa, kiedy człowiek jest wyjątkowo podatny na wszelkiego rodzaju sugestie;
• nieuświadomione konflikty wewnętrzne - najczęściej pojawiają się one w przypadku rozdźwięku pomiędzy dążeniami człowieka a jego osobistymi możliwościami, pragnieniami a obowiązkami, pragnieniami a wymogami społeczeństwa.

Nerwica - leczenie

Zaburzenia, które są uważane za nerwicę lub zaburzenia neurotyczne, są uleczalne, choć jest to uzależnione od wielu czynników. Ogólnie rzecz biorąc, im szybciej objawy zaburzeń nerwicowych zostaną rozpoznane, tym leczenie będzie bardziej skuteczne. Podstawowym celem leczenia jest sprawienie, by pacjent czuł się lepiej i mógł prowadzić normalne, funkcjonalne i produktywne życie. Najbardziej skuteczne plany leczenia obejmują na ogół wieloaspektowe podejście i mogą obejmować zarówno leczenie farmakologiczne, jak  i psychoterapię.

Bibliografia

• Karen Horney: Our Inner Conflicts, Norton, 1945 r.
• Otto Fenichel: The Psychoanalytic Theory of Neurosis, Norton, Nowy Jork 1945 r.
• Karen Horney: Neurosis and Human Growth: The Struggle Toward Self-Realization, W. W. Norton & Company, Inc. 1950 r.
• Sigmund Freud: The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Hogarth, Londyn 1953–74.
• C.G. Jung: Memories, Dreams, Reflections, Vantage Books, Nowy Jork 1961 r.
• C.G. Jung: Man and His Symbols, Anchor Books, Doubleday, Nowy Jork 1964 r.
• Andras Angyal: Neurosis and Treatment: A Holistic Theory, 1965 r.
• C.G. Jung: Two Essays on Analytical Psychology, Collected Works vol. 7, Princeton University Press, 1966 r.
• C.G. Jung: Psychological Types. Collected Works vol. 6, Princeton University Press, 1971 r.
• D.L. Rosenhan, M.E.P. Seligman: Psychopatologia - tom I i II, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1994 r.
• ICD 10. Zaburzenia psychiczne u osób dorosłych. Opisy przypadków klinicznych, American Psychiatric Press – Medical Press, Gdańsk 1999 r.
• Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria - tom 3, Urban & Parner, Wrocław 2003 r.
• John Russon: Human Experience: Philosophy, Neurosis, and the Elements of Everyday Life, State University of New York Press, 2003 r.
• Marek Jarosz: Co każdy powinien wiedzieć o chorobach psychicznych, Piątek Trzynastego Wydawnictwo, Łódź 2004 r.
• Jon Winokur: Encyclopedia Neurotica, 2005 r.
• A.V. Horwitz, J.C. Wakefield: The Loss of Sadness: How Psychiatry Transformed Normal Sorrow into Depressive Disorder, Oxford University Press, 2007 r.
• Nancy McWilliams: Psychoanalytic Diagnosis: Understanding Personality Structure in the Clinical Process, Guilford Press, 2011 r.