Strona Główna › Przydatne pojęcia › Minimalizm

Co to jest minimalizm? | Fot. Pixabay

Minimalizm

Co to jest minimalizm? Pojęcie to obejmuje szereg różnych praktyk zmierzających do uproszczenia własnego życia i wielu (lub wszystkich) jego elementów.

Minimalizm może przejawiać się praktycznie w każdej dziedzinie: od ograniczania posiadanego majątku, poprzez redukcję przedmiotów codziennego użytku, zwiększenie samowystarczalności, aż po formę artystycznego wyrazu.

Minimalizm jest narzędziem, które może pomóc w znalezieniu wolności. Wolności od strachu, poczucia winy, depresji oraz wielu pułapek kultury konsumenckiej, jaką stworzyliśmy wokół siebie. Przy czym nie chodzi tutaj tylko o pozbywanie się rzeczy materialnych i ograniczanie zakupu nowych przedmiotów. To jest raczej konsekwencja minimalizmu, a nie sam minimalizm.

Tak naprawdę polega on na dokonaniu ponownej oceny życiowych priorytetów. W efekcie czego człowiek może oszacować, jakie rzeczy (a także relacje, znajomości, nawyki) nie są mu potrzebne i nie czynią jego życia wartościowszym.

Minimalizm - filozofia życia

Minimalistyczną filozofię można scharakteryzować jako odczuwanie zadowolenia z życia, niezależnie od stanu posiadania. Nawet jeśli ma się niewiele, nie odczuwa się emocjonalnego bądź intelektualnego dyskomfortu. Minimalizm promuje proste życie oraz powstrzymywanie się od luksusu czy pobłażania sobie.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że minimalizm nie jest tożsamy z pojęciem ascezy. Prowadząc minimalistyczne życie, nie trzeba umartwiać się i zostawać ascetą. Nie jest to także w żaden sposób związane z ubóstwem, które jest stanem raczej przymusowym, a nie dobrowolnym wyborem stylu życia.

Zwolennicy minimalizmu wybierają go z wielu osobistych powodów, jak: duchowość, zdrowie, rodzina i przyjaciele, zachowanie równowagi pomiędzy pracą a życiem osobistym, oszczędzanie, zmniejszenie stresu, etc. Czasami minimalizm jest też reakcją na powszechny materializm i ostentacyjny konsumpcjonizm.

Minimalizm: nieco historii

Od niepamiętnych czasów wiele tradycji religijnych i duchowych zachęca do prowadzenia prostego życia, czyli w istocie do minimalizmu. Najwcześniejsze przykłady obejmują tradycje Samana sięgającą najprawdopodobniej cywilizacji doliny Indusu, Gautamę Buddę czy też biblijny Nazireat (np. Jan Chrzciciel). Sam Jezus mówił, że prowadzi bardzo proste życie. Zachęcał też swoich uczniów:

Mówił do nich: "Nie bierzcie nic na drogę: ani laski, ani torby podróżnej, ani chleba, ani pieniędzy; nie miejcie też po dwie suknie!" (Łk 9, 3)

Wielu wybitnych ludzi twierdziło, że praktyka duchowa doprowadziła ich do zwykłego, prostego trybu życia. Do takich osób należeli, dla przykładu, Benedykt z Nursji, Franciszek z Asyżu, Lew Tołstoj, Rabindranath Tagore, Albert Schweitzer i Mahatma Gandhi.

Idea prostego życia to tradycja, która nie jest też obca azjatyckim mędrcom, takim jak Zaratustra, Budda, Laozi czy Konfucjusz.

Minimalizm był mocno podkreślany zarówno w etyce kultury grecko-rzymskiej, jak i judeochrześcijańskiej. Diogenes z Synopy, ważna postać w starożytnej filozofii greckiej (cynizm), twierdził, że proste życie jest konieczne dla rozwijania cnoty.

Od wieków istnieją różne pomniejsze grupy (np. sekty) praktykujące styl życia, w którym pewne formy bogactwa są zakazane ze względów religijnych lub ideologicznych. Do takich grup możemy zaliczyć, dla przykładu, Szejkersów, Mennonitów, Amiszów, Huterytów, społeczność Bruderhof czy Towarzystwo Harmony.

Proste życie bardzo chwalił Jean-Jacques Rousseau w wielu swoich pismach, zwłaszcza w Rozprawie o naukach i sztukach (1749) oraz Rozprawie o pochodzeniu i podstawach nierówności (1754).

Epikureizm, którego rozkwit przypadł od około IV wieku p.n.e. do III wieku naszej ery, postrzegał bezproblemowe życie jako paradygmat szczęścia. Taki ideał możliwy jest dzięki przemyślanym wyborom. Epikur zauważył, że wiele ludzkich problemów wynika z prowadzenia ekstrawaganckiego trybu życia. Doszedł więc do wniosku, że wszystko, co nie jest niezbędne do utrzymania względnego komfortu, powinno być ograniczane albo całkowicie wyeliminowane z życia człowieka.

Henry Thoreau (1817–1862), amerykański filozof i pisarz, jest często uważany za pierwszego świeckiego propagatora  prostego i zrównoważonego życia. Zostało ono przez niego opisane w książce Walden, czyli życie w lesie. Thoreau przeprowadził dwuletni eksperyment polegający na zamieszkaniu w zbudowanej przez siebie chacie nad stawem Walden.

W wiktoriańskiej Anglii, Henryk Stephens Salt (wielbiciel Thoreau) spopularyzował ideę "uproszczenia, czyli zdrowego stylu życia". Inni brytyjscy zwolennicy minimalizmu i prostego życia to np. Edward Carpenter, William Morris oraz członkowie Wspólnoty Nowego Życia. Brytyjski pisarz John Cowper Powys zalecał proste życie w swojej książce pt. Filozofia samotności (1933). John Middleton Murry i Max Plowman praktykowali minimalistyczny styl życia w swoim Adelphi Centre w Essex (w latach 30-tych XX wieku).

Thorstein Veblen ostrzegał przed niebezpieczeństwami społeczeństwa materialistycznego w Teorii klasy próżniaczej (1899). Richard Gregg stworzył termin "dobrowolnej prostoty" w swej pracy zatytułowanej Wartość dobrowolnej prostoty (1936).

Od 1920 roku wielu ówczesnych autorów pisało zarówno o teorii, jak i praktyce minimalistycznego trybu życia. Warto wymienić chociażby doktrynę Gandiego, ekonomistów Ralpha Borsodi i Scotta Nearinga czy E. F. Schumachera, który nie zgodził się z poglądem, że "większe jest lepsze", w swoim dziele Małe jest piękne (1973).

Minimalizm w praktyce

Niektórzy ludzie praktykują minimalizm poprzez zmniejszenie zużycia energii, obniżanie wydatków na towary i usługi czy ograniczanie koncentracji na zarabianiu pieniędzy. Zaoszczędzony w ten sposób czas można wykorzystać na inne rzeczy, na przykład na rozwijanie pasji czy pomaganie innym w ramach wolontariatu. Niektórzy wykorzystują dodatkowy czas wolny do poprawy jakości własnego życia - na przykład prowadząc działalność twórczą.

Rozwijanie niezależności finansowej doprowadziło niektóre osoby, takie jak Suelo czy Mark Boyle, do życia całkowicie bez pieniędzy. Zmniejszenie wydatków może również prowadzić do znacznych oszczędności, co umożliwia wcześniejsze przejście na emeryturę.

Wielką popularnością cieszy się także "Wyzwanie 100 Rzeczy" (The 100 Thing Challenge), polegające na ograniczeniu posiadanych przedmiotów osobistych do stu pozycji. Pomysł ma za zadanie nie tylko uproszczenie życia, ale również "odgracenie" przestrzeni życiowej.

Coraz bardziej popularny staje się też styl życia w domach o niewielkich rozmiarach (Tiny Houses). Do podstawowych zalet takiego domu należą niskie koszty budowy oraz utrzymania. Nie ma tutaj potrzeby korzystania z dużych kredytów, a oddziaływanie takiego domu na środowisko jest niewielkie.

Jednym ze sposobów na minimalistyczne życie jest tzw. "powrót do ziemi", czyli uprawianie własnego pożywienia, ponieważ zwiększona samowystarczalność zmniejsza zależność od pieniędzy i gospodarki. Tom Hodgkinson wierzy, że kluczem do darmowego i prostego życia jest zatrzymanie konsumpcji oraz rozpoczęcie produkowania. Pogląd ten jest podzielany przez coraz większą liczbę ludzi, w tym przez pisarkę i eko-blogerkę - Jennifer Nini, która opuściła miasto. Teraz produkuje własne jedzenie i "jest częścią rozwiązania, a nie częścią problemu".

Minimalizm w sztuce

Sztuka minimalna to nurt, który rozwinął się w latach 60-tych XX wieku. Twórcy minimalistyczni starali się ograniczać środki plastyczne stosowane w swoich dziełach. Operowano uproszczonymi kształtami i podstawowymi bryłami; jednolitymi, gładkimi powierzchniami oraz skalą i rozmiarami. W ten sposób często powstawały dzieła wręcz monumentalne. Pojawiła się również tendencja do ograniczania śladu autora, by nadać dziełom jak najbardziej anonimowy charakter.

Literacki minimalizm cechuje się oszczędnym gospodarowaniem słowami i koncentruje się na prostym, powierzchownym opisie. Pisarze minimalistyczni unikają przysłówków i często pozwalają, by kontekst dyktował znaczenie tekstu. Czytelnicy mają tutaj brać aktywny udział w tworzeniu historii. Autor ogranicza się raczej do absolutnie koniecznych wskazówek oraz insynuacji. Dzięki temu czytelnik nie jest tylko biernym odbiorcą.

Interpretacja sztuki minimalnej kojarzy się najczęściej ze spokojem umysłu, kontemplacją, ciszą czy medytacją.

Do najważniejszych przedstawicieli sztuki minimalistycznej należą: Ernest Hemingway, Dan Flavin, Bobbie Ann Mason, Sol LeWitt, Patrick Holland, Carl Andre, Amy Hempel, Frederick Barthelme, Donald Judd, Charles Bukowski, Robert Duran, Ann Beattie, Robert Morris, Raymond Carver, Bret Easton Ellis, K. J. Stevens, Tobias Wolff, Grace Paley, Sandra Cisneros, Mary Robison, Richard Ford, Cormac McCarthy.

Bibliografia

1. Maria Hussakowska-Szyszko: Minimalizm, Instytut Historii Sztuki UJ, Kraków 2003 r.
2. Dominique Loreau: Sztuka prostoty, Wydawnictwo Czarna Owca, 2013 r.
3. Encyklopedia Popularna, PWN, Warszawa 2004 r.
4. David Batchelor: Minimalism, Tate Gallery Pbl. Ltd., Londyn 1997 r.
5. G. Preyer (red.): Context Sensitivity and Semantic Minimalism, Oxford University Press, 2007 r.
6. David Deutsch: Struktura rzeczywistości, Prószyński i S-ka, Warszawa 2006 r.
7. Emma Borg: Semantic Minimalism. [w:] The Routledge Pragmatics Encyclopedia. Edited by Louise Cummings, London: Routledge, 2009 r.
8. Aurora Cuito: Minimalist Spaces: Housing. Commercial Spaces. Offices and Public Buildings, HBI, Barcelona 2001 r.
9. Lakshmi Bhaskaran: Design  XX  wieku. Główne nurty i style we współczesnym designie, ABE Marketing, Warszawa 2006 r.
10. Lola Gómez, Susana González Torras (red.): Minimal-Minimalism. A Historical Consideration, Feierabend Verlag oHG, Berlin 2003 r.